بیع چیزی که ظاهرش مشتری را گول می‌زند و باطن آن مجهول است.
حکم شرعی خرید و فروش استیبل کوینها چیست؟
تسنیم نوشت: استیبل کوینها ارزهای دیجیتالی هستند که از یک طرف مانند ارزهای فیات رایج دنیا، ثبات قیمتی داشته و دچار نوسان نمیشوند و از طرف دیگر امنیت، سرعت بالا و هزینه اندک تراکنش‌های دارایی‌های مجازی را حفظ کرده اند. این ویژگیها باعث شده است که طی دو سال گذشته، استفاده از انواع نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال و اقسام این نوع رمزارز در سرتاسر جهان رشد و گسترش یابد. این موضوع بهخصوص وقتی برای ما اهمیت بیشتری پیدا میکند که در این مدت، استفاده از استیبل کوینها در جمهوری اسلامی ایران نیز گسترش‌یافته و وجهۀ قانونی پیدا کرده است. به‌عنوان‌مثال، علی صالح آبادی، رئیس‌کل بانک مرکزی، در بیست و نهمین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی، از اجرای «رمز ریال» به‌عنوان یک استیبل کوین در آیندۀ نزدیک خبر داد. با این تفسیر، نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال این سؤالها به ذهن متبادر میشوند که «آیا حکم شرعی خریدوفروش استیبل کوینها با سایر رمزارزها متفاوت است؟» و «آیا خریدوفروش استیبل کوینها به لحاظ فقهی بلامانع است؟».
در گزارش پیشرو خریدوفروش استیبل کوینها به لحاظ فقهی بررسی شده و تفاوت حکم شرعی آنها با سایر رمزارزها بیان شدهاست.
معرفی استیبل کوینها
استیبل کوینها (Stablecoins) یا ارزهای دیجیتالِ باثبات، یکی از نوآوری‌های جالب دنیای ارزهای دیجیتال هستند که ویژگی بارز این رمزارزها، ثبات قیمت آنهاست. قیمت نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال این رمزارزها در شرایط مختلف ثابت است و مانند سایر انواع ارزهای دیجیتال دچار نوسان نمی‌شود.
استیبل کوینها با این هدف طراحی شدهاند که از طرفی ثبات قیمتی شبیه به آن چیزی که در ارزهای فیات قوی مشاهده می‌کنیم را برای ارزهای دیجیتال به ارمغان بیاورند و از طرف دیگر، امنیت، سرعت بالا و هزینه اندک تراکنش‌های دارایی‌های مجازی را حفظ کنند.
یک سوءتفاهم رایج درباره استیبل کوینها، ثابت بودن ارزش آنها نسبت به تمامی پول‌های فیات است. درواقع وقتی از «استیبل کوین» یا «ارز دیجیتال باثبات» صحبت می‌کنیم، باید بدانیم که مفهوم ثبات قیمت، امری کاملاً نسبی است. به‌عنوان‌مثال، استیبل کوین‌های دلاری، فقط نسبت به دلار ارزش ثابتی دارند اما اگر قیمت دلار در برابر سایر ارزهای ملی دستخوش تغییر شود، قیمت استیبل کوینها هم به همان نسبت تغییر خواهد کرد. همچنین استیبل کوین‌هایِ با پشتوانه دارایی (مانند طلا) و یا استیبل کوین‌های جفت شده با ارزهای دیجیتال مثل WBTC، ارزشی معادل با واحدهای پشتوانه خود دارند که لزوماً به معنای ارزش دلاری ثابت نیست.
به‌طورکلی، ارزش استیبل کوینها فقط نسبت به ارز یا دارایی خاصی ثابت است. درحالی‌که ارزها یا دارایی‌های پشتوانۀ استیبل کوینها خود می‌توانند ارزش متغیری نسبت به سایر واحدهای سنجش ارزش داشته باشند.
انواع استیبل کوین بر اساس نحوه عملکرد
توضیحِ انواع استیبل کوینها ازاین‌جهت برای ما حائز اهمیت است که حکم شرعی برای هریک از آنها، متناسب با سازوکار و عملکردشان، متفاوت است. استیبل کوینها به‌طورکلی به پنج دسته تقسیم میشوند: استیبل کوین با پشتوانه پول ملی، دارایی، رمزارز، استیبل کوین الگوریتمی و رپد توکنها. در ادامه هریک از این دستهها به‌صورت مختصر معرفی میشوند؛ هدف از این معرفی، شناخت هردسته جهت بررسی حکم شرعی آنها به‌صورت مجزا میباشد.
استیبل کوین با پشتوانه پول ملی
استیبل کوین‌های با پشتوانه فیات، همیشه ارزشی معادل واحدهای فیات پشتوانه خود دارند؛ به این صورت که در ازای عرضۀ هر کوینِ جدید به بازار، یک واحد از ارز فیات به خزانه این استیبل کوین افزوده خواهد شد. این نوع استیبل کوینها ماهیتی غیرمتمرکز دارند زیرا مدیریت و عرضۀ آنها توسط یک نهاد مرکزی انجام میشود.
شاید مشهورترین استیبل کوین از این دسته، دلار تتر یا USDT باشد. قیمت دلار تتر همیشه معادل یک دلار است و بنیاد تتر به‌عنوان نهادِ پشتیبانِ این استیبل کوین، متعهد شده است که به‌ازای هر واحد از این استیبل کوین که منتشر میشود، یک دلار در بانک ذخیره کند.
استیبل کوین با پشتوانه دارایی
استیبل کوینی که با دارایی پشتیبانی میشود، شبیه به نوعِ با پشتوانۀ فیات است؛ با این تفاوت که دارایی‌های فیزیکی نظیر طلا را به‌عنوان پشتوانه نگهداری میکند. استیبل کوین‌های با پشتوانه دارایی، ارزهای فیات را با طیف متنوعی از وثیقه‌های ملموس جایگزین می‌کنند که دراین‌بین طلا که یک ذخیره ارزش سنتی به شمار می‌آید، یکی از رایج‌ترین این وثیقه‌هاست.
استیبل کوین‌های با پشتوانۀ دارایی نیز همانند دستۀ قبل، ماهیتی متمرکز دارند زیرا مدیریت و عرضۀ آنها توسط یک نهاد مرکزی انجام میشود. یک مثال از این دسته از استیبل کوینها، رمزارز پیمان یا PMN است که قیمت هر واحد از آن بدون اینکه نسبت به قیمت طلا تغییر کند، همیشه معادل یک سوت طلا میباشد. رمزارز پیمان بر بستر بلاکچین ققنوس فعالیت میکند که یک بلاکچین ایرانی محسوب شده و با مشارکت چهار بانکِ ملت، ملی ایران، پاسارگاد و پارسیان ایجاد شده است.
استیبل کوین با پشتوانه رمزارز
استیبل کوین‌های با پشتوانه ارز دیجیتال از وام‌هایی با وثیقه مازاد استفاده می‌کنند تا ارزششان را ثابت نگه دارند. استیبل کوین‌های مبتنی بر ارز دیجیتال با سبدی از یک یا چند ارز دیجیتال پشتیبانی میشوند. ازآنجایی‌که ارزهای دیجیتال خود بسیار بی‌ثبات هستند، این استیبل کوینها وام‌هایی با وثیقه مازاد بسیار زیاد ارائه می‌دهند و از وام‌گیرندگان می‌خواهند توکن‌های خود را در قراردادهای هوشمند قفل کنند. درصورتی‌که نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال ارزش وثیقه بیش از حد کاهش یابد، توکن‌های وثیقه نقد میشوند تا از ضررهای بیشتر جلوگیری شود.
دای یکی از بهترین مثالها برای استیبل کوین‌های با پشتوانه رمزارز است. رمزارز دای یا DAI یک توکن روی بلاکچین اتریوم است که ارزشی ثابت معادل یک دلار آمریکا دارد. قیمت ارز دیجیتال دای به کمک قراردادهای هوشمند همواره در یک محدوده ثابت حفظ میشود؛ به همین خاطر، دای به‌عنوان یک استیبل کوین غیرمتمرکز شناخته میشود.
همان‌طور که گفته شد، استیبل کوین‌های با پشتوانه رمزارز مانند دای، غیرمتمرکز هستند زیرا هیچ نهادی به‌عنوان یک مرکز کنترل وجود ندارد که بتواند قیمت دای را کنترل یا تغییر دهد بلکه در تمام امور توسط قراردادهای هوشمند که از قبل طراحی شدهاند، انجام میشود.
استیبل کوین الگوریتمی
استیبل کوین‌های الگوریتمی همان‌طور که از نامشان پیداست، از الگوریتمها و قراردادهای هوشمند برای محافظت از ثبات قیمتی بهره می‌برند. این استیبل کوینها با سیاست افزایش یا کاهش عرضه (نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال در زمان‌های موردنیاز) و با استفاده از نیروهای بازار، سطح قیمت خود را ثابت نگه می‌دارند.
آنچه که استیبل کوین‌های الگوریتمی را از سایر انواع استیبل کوینها، خصوصاً استیبل کوین‌های با پشتوانه رمزارز مانند دای، متمایز میکند، بی‌پشتوانه بودن آنهاست. در واقع استیبل کوین‌های الگوریتمی، پیچیده‌ترین نوع استیبل کوین‌های غیرمتمرکز هستند که ارزش آنها به‌وسیله الگوریتم‌های ویژه و قراردادهای هوشمند کنترل میشود. این الگوریتمها به طور خودکار عرضه توکن را در بازار افزایش یا کاهش می‌دهند تا از این طریق، قیمت توکن را با ارز فیاتی که مدنظر آن است برابر نگه دارند.
تِرا یواسدی یا UST، یکی از مشهورترین استیبل کوینها و استیبل کوین مطرح الگوریتمی بود که تا یکی دو ماه قبل (اردیبهشت 1401)، از لحاظ ارزش بازار، سومین استیبل کوین بزرگ بازار بود اما با کاهش ارزش بیتکوین و وقوع یکسری اتفاقات در بلاکچین این استیبل کوینِ غیرمتمرکز، UST نتوانست به‌واسطه الگوریتمها قیمت خود را در سطح یک دلار حفظ کند و با قرارگرفتن در یک سیکل ویرانگر، ارزش آن تا نزدیک صفر سقوط کرد.
رپد توکنها
یک توکن رپد (Wrapped Token) ارز دیجیتالی است که پشتوانه آن یک ارز دیجیتال دیگر است. خیلی از کارشناسان این نوع ارز دیجیتال را استیبل کوین نمی‌دانند چراکه کاربردهای گسترده ندارد و چندان مستقل نیست.
اصطلاح رپد به معنای «پوششی» است و از این نام میتوان توکنی را تصور کرد که در پوشش یک توکن یا کوین دیگر قرار گرفته است. به‌عبارت‌دیگر، واحدهای یک ارز دیجیتال در یک آدرس مخصوص ریخته میشود و به‌ازای آن به طور خودکار در شبکه دیگر، توکن رپد ایجاد میشود.
رپد بیتکوین یا WBTC ، یک مثال از رپدتوکنها است که در واقع نماینده از بیتکوینهایی است که در بلاکچین اتریوم معامله میشوند.
بررسی فقهی استیبل کوینها
در ابتدا برای بررسی نظر شریعت در مورد استیبل کوینها باید به این نکته توجه داشت که به‌صورت کلی علما در مواجهه با رمزارزها دودسته نظر دارند: دسته اول استفاده از رمزارزها را دارای اشکال شرعی دانسته و دستۀ دوم معتقدند که رمزارزها در اصل مشکل شرعی ندارند؛ بنابراین برای افرادی که مقلد و پیرو دسته دوم فقها هستند، به‌طریق‌اولی استفاده از استیبل کوینها هم بلامانع خواهد بود. اما در مورد افرادی که مقلد دسته اول فقها هستند، باید بررسی کنیم که آیا استیبل کوینها هم شامل این حکم میشوند یا اینکه حکم شرعی استیبل کوینها متفاوت است.
در ماه آوریل سال 2018 مقالهای از بنیاد اندونزیایی Blossom Finance منتشر شد که در آن به بررسی کامل ارزهای دیجیتال و بلاکچین از نظر شرع پرداخته شده است. پس از انتشار این مقالۀ فوقالعاده، قیمت بیتکوین یکباره هزار دلار رشد کرد زیرا محمد ابوبکر، نویسندۀ مقاله، محتوا و نتیجهگیری امیدوارکنندهای دررابطه‌با ارزهای دیجیتال بیان کرده بود.
در مقاله محمد ابوبکر آورده شده است که فقهایی که استفاده از رمزارزها را دارای اشکال شرعی میدانند، برای این حکم خود، دلایلی آوردهاند که به‌صورت کلی دلایل فقها با یکدیگر مشترک هستند و در پنج دسته طبقهبندی میشوند. در این قسمت از گزارش، ما به بررسی این نکته میپردازیم که آیا این پنج علت در مورد استیبل کوینها نیز صدق میکند یا خیر؛ بنابراین درصورتی‌که این دلایل برای یک یا چند دسته از استیبل کوینها صدق نکنند، این دسته یا دستهها دارای اشکال شرعی نخواهند بود. در ادامه به بررسی صدق یا عدم صدق کردن این علتها در مورد استیبل کوینها میپردازیم:
بیتکوین و سایر رمزارزها پول رایج قانونی نیستند
در مورد گروه اول و دومِ استیبل کوینها این نکته وجود دارد که این استیبل کوینها نمایندۀ یک پول یا دارائی رایج قانونی هستند و فقط نمودی از آن دارائی بر بستر بلاکچین هستند؛ بنابراین این دلیل در مورد دسته اول و دوم استیبل کوینها صدق نمیکند.
صادرکننده بیتکوین و بسیاری از رمزارزها ناشناس است
در بررسی این علت، باید به این نکته توجه کنیم که صادرکنندۀ اکثر استیبل کوینها شناخته شده هستند و در حال حاضر استیبل کوین مطرحی در بازار وجود ندارد که صادرکنندۀ آن ناشناخته باشد؛ بنابراین این علت برای هیچکدام از دستههای استیبل کوینها صدق نمیکند.
رمزارزها زیر نظر قدرت مرکزی یا پشتوانه دولت نیستند
دسته اول و دوم استیبل کوینها (استیبل کوین‌های دارای پشتوانۀ فیات یا دارائی)، از طرفی فقط نمایندۀ یک ارز یا دارائی هستند که پشتوانه دولت‌ها را دارد و از طرف دیگر سرعت، امنیت، سهولت استفاده و بقیه ویژگی‌های سایر رمزارزها را دارند.
رمزارزها نوسانات زیادی دارند
برای اینکه این دلیل حرمت رمزارزها را دررابطه‌با استیبل کوینها بررسی کنیم، باید به این نکته توجه داشته باشیم که اساساً استیبل کوینها رمزارزهای دارای ثبات قیمت هستند و از ابتدا این اشکال بر استیبل کوینها وارد نیست.
استفاده رمزارزها برای پولشویی
باید توجه داشت که این دلیل یک عامل خارجی است که مستقیماً ارتباطی با معیار قانونی اسلامی یک پول ندارد. به‌طورکلی، استفاده از یک چیز مشروع برای هدف نامشروع، آن را نامشروع نمی‌سازد. برای مثال میتوان به یک روایت از پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، اشاره کرد که او فروش انگور به یک تاجر شراب را ممنوع اعلام کرده بود اما ایشان هرگز استفاده از خود انگور را ممنوع اعلام نکردند.
به طور خلاصه از موارد فوق میتوان به این نتیجه رسید که اولاً برای مقلدینِ مراجعی که استفاده از رمزارزها را بلامانع میدانند، به‌صورت اولی استفاده از استیبل کوینها هم بلامانع خواهد بود و ثانیاً برای مقلدین مراجعی که استفاده از رمزارزها را حرام اعلام کرده‌اند، تنها استفاده از استیبل کوین‌های نوع اول و دوم (استیبل کوین با پشتوانه پول ملی و استیبل کوین با پشتوانه دارایی) بلامانع خواهد بود زیرا هیچ یک از علل حرمت رمزارزها دررابطه‌با این دودسته صدق نمیکند. اما در مورد دستههای سوم تا پنجم از استیبل کوینها (استیبل کوین با پشتوانه رمزارز، استیبل کوین الگوریتمی و رپد توکنها)، مقلدین باید به نظر مرجع خود دررابطه‌با رمزارزها رجوع کنند.
حمیدرضا علی اکبرزاده آرانی، دبیر کمیته تأمین مالی دفتر مطالعات رونق تولید دانشگاه امام صادق (ع)
آیا بیت کوین و ارزهای دیجیتال در اسلام پذیرفته شدهاند؟
پذیرش ارزهای دیجیتال توسط گروه‌های مردم، زمان زیادی طول کشیده است و هنوز به‌طور کامل مورد پذیرش قرار نگرفته. یکی از تفکراتی که پذیرش بیت کوین و ارزهای دیجیتال را مورد بازبینی قرار می‌دهد، قوانین و مکتب اسلامی است. ارزهای دیجیتال هنوز برای بسیاری از مسلمانان روشن نیست. از دلایلی که مسلمانان را نسب به معامله بیت کوین مردد کرده، سفته بازی ارزهای دیجیتال است.
به گزارش ایکنا، برای اینکه ببینیم آیا بیت کوین و ارزهای دیجیتال دیگر چه جایگاهی در مکتب اسلام دارند و آیا از نظر شریعت مجاز یا غیر مجاز است، باید به نگرش اسلام درباره پول نگاه کنیم.
پول از نگاه اسلام
از آنجایی که اصول اسلامی بر اساس شریعت (قوانین اسلامی) بنا شده است، مفهوم پول در اسلام در برخی حالات با اقتصاد رایج متفاوت است. در اسلام، پول (یا ثروت) اموالی است که انسان به عنوان جانشین خداوند در اختیار دارد. باید با دقت از آن استفاده کرد و موازین شرعی را در سرمایه گذاری مورد توجه قرار داد. اسلام بر خلاف فلسفه‌های سرمایه‌داری، خودگرایی را منع میکند. پول در اسلام «کارکرد اجتماعی» دارد و باید برای تحقق عدالت اجتماعی-اقتصادی به نفع کل جامعه سرمایه‌گذاری شود.
اندیشه اسلامی درباره بازار آزاد یکی از مهم ترین جنبه‌های دین است. کالاهایی که ارزش ذاتی دارند در اسلام پول محسوب می شوند. برخی از مصادیق کالاهایی که می‌توانند به عنوان پول در نظر گرفته‌شوند عبارتند از: طلا (دینار)، (درهم) و مواد غذایی مانند خرما، گندم، جو، نمک و غیره؛ همگی نمونه‌هایی از دارایی‌های فیزیکی هستند که قابلیت معامله شدن، دارند.
تعریف واحد پولی در اسلام
هر چیزی که ارزش ذاتی داشته باشد، تا زمانی که ارزش آن به طور نامنظم یا غیرقابل پیش‌بینی در نوسان نباشد، می تواند به عنوان یک واحد پول شناخته شود.
پول‌های رایج در اسلام
ارزهای متعددی قبل از ظهور اسلام مورد استفاده قرار می‌گرفتند. حتی پس از پیدایش اسلام، مردم از انواع مختلفی از ارزها برای تجارت استفاده می کردند. با این حال، دو واحد پولی که در دوران اسلامی محبوب‌ترین و رایج‌ترین ارزها شدند، دینار و درهم بودند.
حضرت علی (ع) در زمان حکومت خود، سکه‌های جدیدی منتشر کرد که نام حکومت اسلامی بر روی آنها حک شده بود. در خط کوفی عبارات قرآنی، سال و محل ضرب سکه بر دو طرف درهم و دینار چاپ می شد.
ارزش فلزی در دینار (طلا) و درهم (نقره) به عنوان «ارزش طبیعی» سکه‌ها نامیده می‌شد. سالیان متمادی، درهم و دینار بر اساس اوزان خود معامله می‌شدند. ارزش این دو همان ارزش طبیعی فلزی بود که در ساختشان مورد استفاده قرار می‌گرفت و جنبه‌های دیگر مانند قدرت خرید، نادیده گرفته می‌شد.
تاریخچه ارزها در اسلام بیشتر بر پایه دارایی های فیزیکی مانند طلا و نقره بوده است. علیرغم استفاده طولانی مدت از درهم و دینار، مسلمانان به خاطر مشکلاتی مانند شمارش سکه‌ها و دست کاری در وزن آنها مجبور شدند به پول کاغذی (فیات) روی بیاورند.
انواع پول در اسلام
به طور کلی در اسلام دو نوع پول در نظر گرفته شده است. یکی «پول طبیعی» و دیگری «پول عرفی».
هر چیزی که ارزش ذاتی داشته باشد، پول طبیعی است. یک نمونه عالی از پول طبیعی، طلا و نقره یا هر شکل دیگری از فلز گران‌بها است.
پول عرفی همان فیات است. پول فیات هیچ ارزش ذاتی ندارد، به این معنی که هیچ ارزشی به خودی خود ندارد. در این مورد، دولت اجازه می‌دهد که این دسته از پول‌ها قانونی و مجاز باشند.
پذیرش بیت کوین در اسلام
برای اینکه راحت‌تر درباره این مساله صحبت کنیم، ابتدا باید بدانیم بیت کوین چیست. در سال 2009، ساتوشی ناکاموتو بیت کوین (BTC) را ایجاد کرد که امروزه بزرگ‌ترین ارز دیجیتال غیرمتمرکز جهان است. یک دفتر کل تمام تراکنش‌های بیت کوین را به‌صورت ناشناس در خود ثبت میکند. به‌گزارش میهن بلاکچین، در چند وقت اخیر قیمت بیت کوین به‌عنوان پیشتاز بازار ارزهای دیجیتال، سقف‌های تاریخی جدید ثبت کرده است. ارزش بیت کوین به غیرمتمرکز بودن و امکاناتی است که به‌واسطه فناوری بلاکچین در اختیار کاربرانش قرار می‌دهد.
علیرغم اینکه جهان در حال گذار به سمت بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال است، اکثریت مسلمانان در مورد ورود به دنیای بلاکچین تردید دارند. دلیل اصلی و مهم آن این است که در اسلام به مسلمانان دستور داده شده از علمای اسلامی پیروی کنند که تصمیمات خود را بر اساس دو منبع اصلی یعنی قرآن و سنت اتخاذ می‌کنند. خداوند در این باره می‌فرماید:
«پس اگر نمی‌دانید از کسانی که کتاب را میدانند، بپرسید» - سوره نحل آیه ۴۳
در همین خصوص از چند تن از مراجع تقلید شیعه درباره حکم معاملات بیت کوین و ارزهای دیجیتال، استفتا شده است. در ادامه به پاسخ این علما اشاره می‌کنیم.
حضرت آیت الله خامنه‌‌ای
حكم تولید و خرید و فروش ارز دیجیتال، تابع قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران است.
آیت‌الله مکارم شیرازی
با توجه به ابهامات زیادی كه بیت کوین دارد از جمله اینكه، منشاء استخراج این ارز روشن نیست و نیز غالبا اعتبار آن از سوی دولت ها پذیرفته نشده است و همچنین منشاء سوء استفاده‌های زیادی شده است، بنابراین معامله آن جایز نیست.
آیت الله صافی گلپایگانی
حرام و اكل مال به باطل است. والله العالم.
آیت الله نوری همدانی
ورود در این معاملات اشكال دارد.
آیت الله وحید خراسانی
خریدوفروش آن باطل است.
آیت الله شبیری زنجانی
چنانچه استفاده از این گونه ارزها نوعا مفسده اقتصادی داشته یا خلاف قانون باشد، خریدوفروش آن اشکال دارد.
دلیل مخالفت علمای عالی قدر با بیت کوین و معاملات آن چیست؟
یکی از دلایل اصلی مخالفت علمای دینی با رمزارزها و بیت کوین، نامعلوم بودن منشا آن است. علاوه بر آن موارد استفاده آن از جمله خریدوفروش کالاها و خدمات ممنوع، از دیگر دلایل حرام و جایز نبودن بیت کوین است. شاید یکی از دلایل اصلی مخالفت فقها با بیت کوین، استناد آنها به آیه ۹۰ سوره مائده باشد. خداوند در این آیه می‌فرماید: «ای مومنان، شراب، بت‌پرستی، قمار و شرط‌بندی همه اینها پلید و از اعمال شیطان است، از آن دوری کنید تا رستگار شوید».
نوع مبادله و تبادل آن با استفاده از معاملات فیوچرز شاید مانند قمار باشد. به گزارش میهن بلاکچین، علاوه‌بر معاملات فیوچرز، امکان خریدوفروش ارزهای دیجیتال در بازار اسپات نیز وجود دارد.
حتی مبادله بیت کوین در بازارهای اسپات نیز به دلیل نامشخص بودن آینده این ارز دیجیتال، می‌تواند حکم شرط‌بندی داشته باشد.
جمع‌بندی
کاملا واضح است که سرمایه گذاری در ارزهای رمزنگاری شده جایگاهی بحث برانگیز در امور مالی اسلامی دارد. اکثر علما و فقهای شیعه، نظر مثبتی راجع‌به بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتالی ندارند. شاید بیت کوین بتواند با پیاده‌سازی چند شرط، در اقتصاد از منظر اسلام جایگاهی داشته باشد. این شروط عبارتند از:
۱- بیت کوین و هر ارز دیجیتال دیگری از طرف دولت حمایت شوند. ارزش کوینها و رمزارزها به حکومت و اقتصاد کشور بستگی داشته باشد.
۲- پشتوانه مشخصی مانند طلا یا نقره برای آن در نظر گرفته شود.
۳- معاملات باید توسط یک مقام مرکزی رصد شود. این کار برای جلوگیری از فعالیت‌هایی مانند پولشویی، قاچاق و سایر فعالیت‌های غیرقانونی انجام میشود.
۴- ماهیت سفته‌بازی ارزهای دیجیتال باید حذف یا کاهش یابد. به‌منظور حفظ سرمایه مردم در برابر خطرات احتمالی، نوسانات قیمت ارز دیجیتال تا حد معقولی باید کنترل شود.
باید دید که در گذر زمان و سال‌ها آینده، نظر مراجع تقلید درباره بیت کوین چه تغییری خواهد کرد.
واکاوی فقهی رمز ارزها
امروزه گرایش به استفاده از رمزارزها در معاملات خرد و کلان اقتصادی از یک سو و سرمایه‌گذاری و ترید در این بازار گسترده و متنوع از سوی دیگر، طرفداران زیادی پیدا کرده است. نظر به اینکه بسیاری از حاضران در این بازار جذاب و پول‌ساز، گرایشات دینی و مذهبی دارند و حلّیت و حرمت فعالیت در این حوزه برای ایشان اهمیت دارد، در این نوشتار می‌کوشیم به شکلی مختصر و با زبانی ساده به روشن شدن برخی از زوایای فقهی و حکم شرعی خرید و فروش ارزهای دیجیتال بپردازیم.
بررسی حکم شرعی ارزهای دیجیتال
موسوعه‌های فقهی همچون کتاب‌های مکاسب، متاجر، بیع و … بسیاری از عناوینی را که در تبیین حکم شرعی ارزهای دیجیتال مدخلیت دارند، پیش روی ما قرار می‌دهند. اگر بخواهیم به شکل مختصر و مفید استانداردهای یک معامله صحیح را از دیدگاه شرع مقدّس بیان کنیم، می‌توانیم به عناوینی که در ادامه می‌آیند، اشاره نماییم:
- معامله‌ای شرعی است که ربوی نباشد؛ پس معاملات ربوی حرام است. (چون ربا در اسلام حرام است.)
- معامله‌ای شرعی است که غرری نباشد؛ پس معاملات غرری حرام است. (چون طرفین معامله نباید ضرر کنند.)
- مورد معامله باید موجود و معلوم باشد؛ پس معامله بر چیزی که موجود و معلوم نیست، باطل است.
- مورد معامله باید مالیت داشته باشد؛ پس معامله‌ای که بر اشیای فاقد مالیت واقع می‌گردد، باطل است.
- مورد معامله باید مشروع باشد؛ پس معامله‌ای که بر اشیای غیرمشروع واقع گردد، باطل است.
وقتی می‌گوییم معامله باطل است، مراد ما آن است که نه خریدار مالک مبیع (کالای فروخته‌شده) میشود و نه فروشنده مالک ثمن بیع (پول پرداخت‌شده).
سنگ محک ما برای تشخیص حرمت و حلیت یک معامله، 5 عنوان مذکور است که محل وفاق فقهای شیعه، از قدما تا معاصرین، بوده است.
در ادامه به بررسی مختصر هر یک از موارد و تطبیق موضوع بر عناوین میپردازیم.
آیا معامله رمزارزها ربوی است؟
منظور از معامله ربوی معامله‌ای است که در آن ربا جریان دارد.
ربا چند حالت دارد:
- دو کالای هم‌جنس را معامله کنیم در حالی که یک طرف زیادتر یا سنگین‌تر است. مثلاً دو کیلو برنج طارم را با سه کیلو برنج طارم از نوعی دیگر معامله کنیم.
- به کسی پولی را قرض بدهیم و شرط کنیم که آن را با کمی زیاده به ما پس بدهد. مثلاً یک میلیون تومان قرض بدهیم و شرط کنیم که یک میلیون و صد هزار توان پس بدهد.
واضح است که ربوی بودن جزو مشخصه‌های معاملات مربوط به رمزارزها نیست. بله این امکان وجود دارد که یک نفر به عنوان مثال یک واحد بیت کوین را در فلان تاریخ به دیگری قرض بدهد، مشروط به بازپرداخت آن به یک و یک دهم واحد بیت کوین در تاریخ بعدی. ربوی بودن این قرض روشن است، اما این جزو شاخصه‌های معاملات این بازار نیست. به بیان دیگر، حرمت ربا، حکم معامله ارزهای دیجیتال را زیر سؤال نمی‌برد.
آیا معامله رمزارزها غرری است؟
«غرر» یعنی ضرر و هلاکت و منظور از آن، چیزی است که احتمال سود و منفعت آن معلوم نیست. در تعریف خرید و فروش یا بیع غرری آمده:
بیع چیزی که ظاهرش مشتری را گول می‌زند و باطن آن مجهول است.
پس چنانچه کسی رمزارزها را نشناسد و نداند که موضوع معامله چیست، این معامله «برای وی» می‌تواند جنبه غرری داشته باشد. (البته نمی‌توان گفت خود معامله و مورد معامله غرری است.) در معاملات غرری اصولاً فردی که اقدام به خرید مال مجهول میکند، در خطر متضرر شدن واقع می‌گردد و علت اصلی حرمت معاملات غرری ممانعت از متضرر شدن افراد است.
آیا رمزارزها موجود و معلوم هستند؟
آیا زمانی که در این بازار معامله می‌کنید، در حقیقت در حال معامله یک چیز موجود و معلوم هستید؟ پاسخ به این سؤال را می‌بایست در مجموعه‌ای از بحث‌های تکنیکی و فنی جست‌وجو کرد. رمزارزها از جنبه‌های مختلف به دستههای مختلفی تقسیم میشوند. از جمله: کوینها و توکنها، آلت کوینها، استیبل کوینها و … . تشخیص موجود و معلوم بودن رمزارزها با توجه به بحث‌های تکنیکی با خود مکلّف است.
آیا رمزارزها مالیت دارند؟
تشخیص مالیت یا عدم مالیت اشیا با عُرف است. چنانچه عرف مردم قائل به مالیت برای رمزارزها باشد، یعنی به زبان خودمانی «پای رمزارزها پول بدهد!»، نمی‌توان در مالیت آنها اشکالی وارد کرد. یکی از جذابیت‌های این بازار اتفاقاً نقدشوندگی بالای آن است.
ممکن است در تعریف عرف بعضی از علما قائل باشند که مراد از عرف، عرف عُقلا است و نه عرف عامه (یعنی عموم مردم که شامل بی‌سوادان هم میشود). حتی اگر مراد از عرف را عرف عقلا بدانیم، فقط کافی است به سیاهه‌ای از بانک‌ها، مؤسسات، بنگاه‌های مالی بزرگ و کمپانی‌هایی که در این حوزه وارد شدهاند، نگاهی بیندازیم تا بپذیریم که عقلا هم برای رمزارزها مالیت قائل هستند.
آیا رمزارزها مشروع هستند؟
طبیعتاً مراد از گزاره «مورد معامله باید مشروع باشد» این است که معامله بر اشیایی واقع نشود که صرفاً برای امور نامشروع و حرام استفاده میشوند. برای فهم موضوع میتوان به عنوان مثال به خرید و فروش مشروب اشاره کرد.
البته که از رمزارزها در اقدامات غیرقانونی، پولشویی و امثال آن نیز استفاده میشود، اما نمی‌توان گفت که این رمزارزها صرفاً برای امور غیرقانونی خلق شدهاند یا غالباً در این امور استفاده میشوند، بلکه حجم قابل‌توجهی از معاملات واقع‌شده بر رمزارزها کاملاً قانونی و مشروع هستند.
شاید به نحوی بتوان رمزارزها را از این حیث با آلات موسیقی مقایسه کرد. آلات موسیقی طبق مبنای عده کثیری از علما آلات مشترک هستند؛ یعنی هم میتوان از آنها استفاده مشروع و حلال کرد، هم استفاده نامشروع و حرام. بالطبع، آنچه که برای استفاده غیرشرعی مورد معامله واقع می‌گردد، حرام است.
سخن پایانی
در این مقاله به مسئله حکم شرعی ارزهای دیجیتال یا رمزارزها پرداختیم و حکم خرید و فروش ارزهای دیجیتال را بررسی کردیم.
در پایان اشاره به یک موضوع دیگر قابل تأمل است که اصولاً امروزه نمی‌توان همچون قدما به پول به عنوان یک کالا نگاه کرد؛ بلکه پول واجد اعتبار است و این اعتبار پول را ارزشمند می‌سازد. مراد ما از اعتبار آن چیزی است که در ازای پرداخت پول به ما می‌دهند. رمزارزها هم در واقع شکل مدرنی از پول هستند که با توجه به اعتباری که به طرق مختلف پیدا می‌کنند، ارزشمند میشوند. به طور مثال شرکت تولیدکننده ارز دیجیتال تتر مدعی است که به ازای تولید هر واحد تتر یک دلار پشتوانه برای آن کنار گذاشته است؛ پس هر آنچه که با پرداخت یک دلار می‌توانید بخرید، با دادن یک تتر نیز می‌توانید آن را در اختیار داشته باشید.
اگر با این دیدگاه جدید از پول کنار بیاییم و رمزارزها را هم نوعی از پول بدانیم، شاید بتوانیم از حیث فقهی به نوعی دیگری به این بحث پرداخته و آن را حل و فصل کنیم.
آشنایی با رمزارزها؛ قسمت ششم: فقه و ارزهای دیجیتالی و رمز پایه
در مورد نظر فقه اسلامی درباره رمز ارزها در حقیقت بایستی به اصول چهارگانه معاملات در مورد رمز ارزها و حکم فقهی آن اشاره کرد:
● یعنی وجود یا عدم وجود – غرر- اکل مال به باطل و ربا
نظرآیت ا.. فاضل لنکرانی در مورد حکم شرعی رمز ارزها غرر و مساله اکل مال به باطل است.
دکتر غلامعلی معصومی‌نیا عضو شورای فقهی بورس و رئیس گروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی می‌گوید: « با یک اتقاق رای حداکثری که با خبرگان و بزرگان اقتصاد اسلامی در قم داشته‌ایم در بحث ابعاد شرعی بیت¬کوین و سایر رمز ارزها یک تفاوت دیده‌ایم و آن اینکه رمز ارز اگر یک پشتیبان مشخص و مقبولیت عرضی پیدا کند، حکم پول را پیدا میکند و انجام آن بلامانع است. به عبارت دیگر بیتکوین و سایر ارزهای رمزنگاری شده بدون پشتوانه، مالیت ندارند. وی تصریح میکند بیتکوین چون پشتوانه محکمی ندارد و هیچکس نیز مسئولیت آن را بر عهده نمی‌گیرد لذا نوسانات قیمت شدیدی را تجربه میکند و این قضیه باعث غرری شدن موضوع معاملات بیتکوین شده است».
غرر سه معنی دارد و هر سه بر بیت¬کوین منطبق است و معاملات غرری از اساس باطل است.
□ معنی اول: حذعه، نیرنگ و ایجاد کردن فریب در معامله
به نظر کارشناسان احتمال سقوط ارزش ناگهانی بیتکوین بسیار محتمل است و یا اینکه این خطر برای آن وجود دارد که عده‌ای بتوانند بیتکوین عظیمی جذب کنند و سپس بتوانند قیمت آن را به¬سرعت دستخوش تغییرات قرار دهند (این¬ها یعنی مصداق خدعه و نیرنگ).
□ معنی دوم: در معرض هلاک قرار دادن
در این باب مثالی می‌زند و آن اینکه شخصی پرنده‌ای که آزاد است و دسترسی به آن بعید است به شخص دیگری بفروشد. گرچه آن پرنده مال خود شخص باشد، از منظر شرعی این معامله حرام و باطل است، در این معنا هم معاملات بیتکوین مصداق غرری بودن است چرا که ارزش آن هر لحظه امکان بی‌اعتبار شدن و در معرض هلاک قرار دادن خریدار متصور است.
□ معنی سوم: جهالت
برخی فقها می‌گویند جهالت منشاء درخطر قرار دادن است، یعنی اینکه معنی اصلی غرر همان معنای اول و دوم میشود و حتی معنای اول یعنی حذعه و نیرنگ از همه قوی‌تر است.
دربین مراجع هم هیچکس فتوا به جواز بیتکوین نداده است. دستگاه های استخراج کننده بیتکوین هم اگر صرفاً برای استخراج بیتکوین کاربرد داشته باشند خرید و فروش آن نیز مصداق اعانه بر اثم میشود و اشکال شرعی دارد، اما اگر برای غیر استخراج بیتکوین هم کاربرد داشته باشد حکم ابزارهای مشترک را پیدا می¬کند که فقها استفاده از آن را جایز میدانند.
● نظر اهل سنت در مورد رمز ارزها:
از نظر اهل سنت مساله قمار در بحث استخراج رمز ارزها مطرح است. زیرا “ماینر” در هر لحظه نمی¬داندکه دربرابر منابع مصرفی جایز، بلاک را دریافت خواهد کرد یا خیر و این مساله بصورت یک احتمال باقی می ماند (لازم بذکر است که ماینرها دستگاه¬هایی هستند که به وسیله آن¬ها رمزهای جدید استخراج می¬گردد که به وسیله برق کار می کنند).
● قاعده لاضرر ولااضرار فی اسلام و انطباق آن با رمز ارزها:
این قاعده از فقه فردی به طریق اولی به فقه حکومتی داده میشود و بیان میکند که در هیچ معامله‌ای طرف یا طرفین نباید از معامله متضرر باشند که درسطح حکومتی و اقتصاد نیز قابل تعمیم است. از آنجایی که قیمت رمز ارزها در سطح جهان با عرضه و تقاضا کنترل و تعیین میشود سپس در سطح فردی ضرر نمی¬تواند متوجه فردی باشد که از قیمت آگاه است و در غیر اینصورت شرط غرر در معامله برقرار خواهد شد. همچنین ضرر عمومی از حضور رمز ارزها برای جامعه قابل اثبات نیست و در نظر اسلام از این جهت بلامانع است.
ادعای دیگری که برای باطل بودن یا حرام بودن رمز ارزها مطرح است ادعای ارتباط آن با دشمنان مسلمانان یا امثال آن است که می‌تواند تحت عنوان قاعده نفی سبیل برای ارائه حکم شرعی لَۀ یا عَلَیهِ رمز ارزها استفاده شود و قاعده نفی سبیل ناظر برمسدود کردن امکان تسلط دیگران بر جامعه مسلمین از طریق رمز ارزهایست که یکی از محکم‌ترین پاسخ به این شبهات، قاعده شرعی((البینه علی المدعی)) است. به عبارت بهتر مدعیان این شبهات تا زمانی که دلیل روشن و دقیقی برای اثبات این ادعا نداشته باشند نباید با استناد به این شبهات حکمی در رد رمز ارزها صادر کنند. ضمن اینکه طبیعت غیر متمرکز و توزیع شده اغلب شبکه‌های بلاکچین قابل رصد و مشاهده است، علاوه بر این موارد مالکیت در بلاکچین بصورت خصوصی است و یک حکومت خارجی به واسطه اینکه رمز ارزها یا استخراج آن در اختیار مردم آن نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال کشور قرار دارد نمی تواند دارای سلطه بر کشور دیگری باشد.
اصولاً ماهیت اکوسیستم بلاکچین در تشابه با خود شبکه نوعی توزیع‌شدگی را نشان می‌دهد که طرف‌های مختلف حاضر در شبکه گاهاً منافع متضادی نیز دارند. بطور مثال دارندگان رمز ارزها، ماینرها، صرافی رمز ارزها، کیف پول رمز ارزها و توسعه دهندگان بلاک¬چین همگی طرف‌های درگیر در اکوسیستم هستند که هیچ یک بدون حضور حداقلی دیگری قادر به فعالیت نیستند. و به طور مثال نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال صرف تسلط بر مخزن کد رمزها نمی-توانند باعث تسلط بر شکبه بلاکچین شود. در مورد رعایت مصالح مسلمین هم هیچ دلیلی یا ادعایی لَۀ یا عَلیۀ رمز ارزها در تقابل با مصلحت مسلمین وجود ندارد.
● نظر مراجع فقه شیعه در مورد رمز ارزها:
با توجه به گسترش استفاده از رمز ارزها در تبادلات و نقل و انتقالات پول و از طرفی جایگاه رو به گسترش آن، استفتاهایی از مراجع عظام در این مورد صورت گرفته که البته بیشتر در خصوص رمز ارز بیتکوین بوده است ولی آن هم به دو دلیل صورت گرفته است. اول اینکه بیشترین مورد استفاده را در کشور ایران این رمز ارز داشته و نیز تقریباً اولین رمز ارز بود که بر مبنای بلاک¬چین که پایه بسیاری از رمز ارزهای دیگر بود، حائز اهمیت قرار گرفت و مورد نقد و توجه مردم و سئوالات شرعی در این مورد از علما عظام شد. دوم اینکه ازآنجایی که ساختار این نوع ارزها یکی است می¬توان گفت که هرحکمی برای بیت¬کوین صادر شده شامل سایر رمز ارزها نیز میشود.
□ فتواها و نظرات مراجع در مورد رمز ارزها را به سه دسته میشود تقسیم بندی کرده:
1-¬ بی نظر 2- مخالف 3- موافق
1- بی نظر: حضرت آیت ا… خامنه ای
سوال: حکم معاملات بیتکوین یا رمز ارزها چیست؟24/10/99
مطابق نظر معظم¬له رعایت قوانین رسمی کشور در این زمینه لااجرا است و نظر موافق یا مخالف نداده اند.
2-¬ مخالف:
آیت¬ا… مکارم شیرازی: با توجه به ابهامات زیادی که بیتکوین (رمز ارزها) دارد معامله آن اشکال دارد.
آیت¬ا… نوری همدانی: ورود در این معاملات اشکال دارد.
آیت¬ا… هاشمی شاهرودی: با توجه به ابهامات فراوانی که این نوع معامله دارد، استفاده از این پول جایز نیست.
آیت¬ا… وحید خراسانی: خرید و فروش آن باطل است.
آیت¬ا… شبیری زنجانی: چنانچه استفاده از این گونه ارزها نوعاً مفسده اقتصادی داشته یا خلاف قانون باشد خرید و فروش آن اشکال دارد.
آیت¬ا… صافی گلپایگانی: حرام و اکل مال به باطل است (والله العام).
3- موافق
آیت ا… مهدی هادوی تهرانی: وی استفاده از ارزهای دیجیتالی را حلال اعلام فرموده¬اند.
البته بعد از سوالات زیاد متخصصین و علمای اقتصادی و تجار در این مورد و ارائه شبهات، ایشان در نهایت به سه گونه پاسخ داده اند:
الف: فتوا با عنوان حکم شرعی برای یک ارز دیجیتالی(بیت-کوین)بیان نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال گردیده و در مورد سایر ارزهای دیجیتالی فعلاً نظری ارائه نگردیده است.
ب: هرگونه اقدام برای استخراج رمز ارز حرام است و اسخراج آن به لحاظ حکم تکلیفی عملی حرام است. ولی به لحاظ حکم وضعی، مالک رمز ارز بدست آمده سریعاً باید آن را به غیر مسلمان و با قیمت بدست آمده منتقل کند تا دچار ضرر نگردد ولی اگر غیر مسلمان ممکن نبود و به مسلمان دیگر انتقال داد، مسلمان دوم باید مطابق این گفته عمل کند.
ج: بطور کلی اگر ارز دیجیتالی دارای مالیت عرضی و ارزش عقلایی باشد و مشکلی مانند احتمال عقلایی ضرر قابل توجه در آن نباشد، از نظر شرعی دارای ارزش و مالیت خواهد بود و دراختیار قرار دادن دانش فنی و سرمایه گذاری و انجام فرایند ((ماینینگ)) برای تولید این نوع ارز دیجیتالی و نیز خرید و فروش آن جایز است.
نظر فقهای معاصر جمع آوری شده به همت موسسه دارالثقلین امام عصر(عج): چون پول‌های دیجیتالی رمز پایه سابقه طولانی ندارند ولی کاربرد زیادی دارند ما باید این مسئله را مورد اهتمام قرار دهیم و آن را نادیده نگیریم. این یک واقعیت است و نمی‌شود آن را نادیده گرفت چون ممکن است عقب بمانیم، بنابراین خروجی مباحث ما این است که طبق مبانی فقهی ما، معامله و خرید و فروش و استخراج رمز ارزها اشکال ندارد، بلکه ساخت ارز دیجیتال و رمز پایه واجب کفایی است.
یکی از عمده ترین مسائل خرید و فروش پول‌های رمز پایه این هست که آیا (مالیت) دارند یا خیر؟
در تبیین ماهیت این موضوع به سه مفهوم نیاز است تا به ماهیت پول‌های دیجیتالی رمز پایه برسیم: 1- پول 2- مال 3- کد پول رمز پایه که به همدیگر وابسته هستند و باید تبیین شوند. اگر پول رمز پایه مال باشد مسئله حل است. در بیان این مسئله هشت اشکال مطرح است که دو اشکال نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال عمده و شش اشکال ضعیف هستند و اما دو اشکال عمده عبارتند از:
یک آیا این رمز ارزها مال هستند؟ که در مقابل این اشکال اکثر علما بیان داشته اند که مال است.
اشکال دوم : اینکه غرری است یا خیر؟
معلوم است که اگر بتوانیم اشکال اول را در این موضوع بجایی برسانیم مورد دوم راحت‌تر قابل پاسخگویی است.
در نهایت نظر این فقها براین است که خصوصیات پنج‌گانه مال چون بر رمز ارزها وجود دارد پس رمز ارزها مال هستند و معامله و استفاده از آن حلال است.
پنج خصوصیت مال عبارتند از:
الف: منفعت دارد و منافعش این است که اعتباری است و وسیله مبادله
ب: مورد رغبت است و برای آن دست و پا می¬شکنند
ج: ندرت نسبی دارد و فراوانی مطلق ندارد
د: قابلیت اختصاص دارد و می¬توانید در حوزه خودتان وارد کنید
ه: دلیل خاصی بر نهی آن در شرع وارد نشده است
نکته قابل تامل این است که درست است که نمی¬شود همه سرمایه و بودجه را به این سمت (ارزهای دیجیتالی) سوق دهیم که در نتیجه به آن وابسته شویم ولی از طرف دیگر چون یک ضرورت است و یک نیاز تاریخی، بر مهندیسن مسلمان واجب کفایی است احتیاطاً حداقل که در این زمینه پیش قدم شوند و رمز ارزهایی شیعه و اسلام را ایجاد کنند.
رمز ارزهای اسلام و شیعه باید هرچه زودتر ایجاد و در دنیا عرضه بشود که این سرمایه¬ها جذب بشوند(05/12/1399- به نقل از خبرگزاری رسمی حوزه
آیا ارز دیجیتال قانونی است؟
توی این چند سال اخیر همه ما اخباری رو در مورد ارز های دیجیتال به خصوص بیت کوین شنیده ایم. این ارز ها به دلیل ماهیتی که دارند، بدون نظارت سازمان و یا اداره خاصی به فعالیت خود ادامه می دهند. یکی از اهداف ارز های دیجیتال ، جایگزینی آن ها با ارز های سنتی است. درنتیجه شما می تونین با ارز های دیجیتال درآمد کسب کنین. اما اگه میخاین در مورد قوانین ارز های دیجیتال و این که آیا ارز دیجیتال قانونی است یا خیر بیش تر بدونین و یا اگه قصد طراحی سایت صرافی رو دارین، حتما این مقاله رو تا آخر مطالعه کنین.
آیا قوانین ارز های دیجیتال در ایران ثابت است؟
ارز دیجیتال کمتر از یک دهه است که ارز دیجیتال در ایران ورود پیدا کرده اند. پس طبیعیه که هنوز قوانین ثابتی برای ارز های دیجیتال در ایران وجود نداشته باشد. این موضوع نه تنها در ایران بلکه در تمام کشور ها هم به همین صورت است. در سال 97 بانک مرکزی اعلام کرد که خرید و فروش ارز های دیجیتال مانعی ندارد. البته باید نکات زیر را هم در نطر گرفت:
- استفاده از ارز های دیجیتال به عنوان ابزاری برای پرداخت ممنوع است.
- انتشار رمز ارز ها از سوی توسعه دهندگان نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال آن صورت می گیرد و بانک مرکزی مسئولیت و یا نقشی در این موضوع ندارد.
- ارز های دیجیتال تنها در طراحی سایت صرافی p2p یا آنلاین که مقررات آن در بخش صرافی ها آورده شده قابل خرید و فروش است.
خب با توجه به این موضوع در ایران آیا ارز دیجیتال قانونی است یا خیر؟ برای پاسخ به این سوال باید ادامه مقاله رو بخونین.
آیا بیت کوین در ایران قانونی است؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم هم آره و هم نه. در حقیقت قبل از پاسخ به این سوال باید بدانیم که به دنبال چه کاری هستید؟ اگه به دنبال سرمایه گذاری و نگهداری ارز دیجیتال هستین، بانک مرکزی محدودیتی در رابطه با این موضوع نداره و شما می تونین باخیال راحت این کارو انجام بدین. اما اگه میخاین از بیت کوین برای راه اندازی کسب و کار و یا سیستم پرداخت برای خرید محصول استفاده کنین، باید روی آن کمی فکر کرد. پس در حال کلی نمی توان در مورد ممنوعیت ارز های دیجیتال به صورت کلی صحبت کرد.
از آن جایی که حوزه ارز های دیجیتال و بلاک چین ها در ایران هنوز به طور کامل شکل نگرفته و یک حوزه نوپا است، هنوز رویکرد های کلی در مورد ارز های دیجیتال نه تنها در ایران بلکه در سراسر صورت نگرفته. با این حال ما می خواهیم تا صحبت های مسئولان در مورد ارز های دیجیتال را در سال های اخیر بررسی کنیم.
آیا بیت کوین قانونی است؟
بیت کوین هنوز هم بعد چند سال در کشور به رسمیت شناخته نشده. اما به این معنی نیست که سرمایه گذاری و نگهداری ارز دیجیتال جرم محسوب شود. در واقع کاری را جرم می گویند که برای آن مجازات در نظر بگیرند، در غیر این صورت در نظر گرفتن جرم برای آن معنی ندارد. در این صورت برای خرید و فروش و نگهداری بیت کوین نمی توان جرمی در نظر گرفت.
اما جرم نبودن استفاده از بیت کوین تنها در صورتی است که بیت کوین ابزار جرم قرار نگیرد. به عنوان مثال پولشویی جرم محسوب می شود. در نتیجه استفاده از بیت کوین برای پولشویی جرم است.
خرید و فروش بیت کوین و سایر ارز های دیجیتال در بستری به نام صرافی ارز دیجیتال و درگاه پرداخت انجام می شود. در حال حاضر هیج کدام از صرافی های کشور مجوز رسمی برای فعالیت ندارند و صرافی ها به صورت غیر رسمی در حال فعالیت هستند. البته قرار بود تا در سال 96 اطلاعیه ای در این خصوص تصویب کنند تا طراحی سایت صرافی با داشتن مجور رسمی فعالیت اما هنوز چنین تصمیمی به طور قطع گرفته نشده است. در این خصوص ما مقاله ای تحت عنوان “مجوز های راه اندازی صرافی ارز دیجیتال” منتشر کردیم که بد نیست نگاهی به اونا بندازین.
ارز دیجیتال در کدام کشور ها قانونی است؟
همون طور که گفتیم، ارز های دیجیتال قوانین ثابتی در همه کشور ها ندارد. برخی از کشور خرید و فروش ارز های دیجیتال رو مجاز و قانونی و مسئولان بعضی از کشور ها، ارز های دیجیتال رو غیر قانونی و خرید و فروش اون ها رو جرم اعلام کرده اند. البته این نکته رو هم بگم که قانون گذاری ارز های دیجیتال در نظرات فقها در خصوص ارز های دیجیتال حال تغییر است. پس ممکنه کشور هایی که در حال حاضر ارز های دیجیتال رو عیر قانونی اعلام کرده اند، بعد ها قوانین خود را تغییر دهند. اما در حال حاضر، کشورهای ژاپن، استرالیا، ایالات متحده، کانادا، السالوادور و همچنین ایران ارز های دیجیتال رو به رسمیت شناخته اند. پس در جواب این سوال که آیا ارز دیجیتال در ایران قانونی است باید بگیم که هنوز قوانین ثابتی برای ارز های دیجیتال در ایران وجود نداره، اما غیر قانونی هم نیستند.
قوانین استخراج ارز دیجیتال در ایران
- آیا استخراج بیت کوین قانونی است؟
- آیا استخراج ترون قانونی است؟
- آیا استخراج اتریوم قانونی است؟
- برای استخراج بیت کوین چه باید کرد؟
استخراج بیت کوین ارز های دیجیتال در ایران مانعی ندارد. اما باید از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز رسمی بگیرید. علاوه بر این باید از وزارت نیرو و برق ماینینگ تعرفه صادراتی دریافت کنید . اما استخراج یا ماینینگ بدون دریافت مجوز را غیر مجاز اعلام کرده اند. در این بخش با واژه ای به نام ریگ ماینینگ آشنا می شوید .
ریگ ماینینگ به تجهیزاتی که برای استخراج و ماینینگ استفاده میشه ، میگن. ریگ ها معمولا دو نوع دارند. یکی از انواع اونا، تجهیزاتیه که صرفا به صورت اختصاصی برای استخراج و ماینینگ استفاده میشه. اما در حالت دوم میتونه کامپیوتر باشه و به غیر از استخراج کارهای دیگه ای مثل بازی کردن و انجام کارهای شخصی و اداری هم با اونا انجام بشه.
آیا ریگ ماینینگ قانونی است؟
استخراج بیت کوین ها معمولا با دستگاه هایی به نام اسیک(ASIC) انجام میشه. این دستگاه ها واردراتی هستند و تا دو سال پیش واردات آن ها غیر مجاز بوده و دولت در صورت پیدا کردن این دستگاه ها اونارو توقیف میکرده. به همین خاطر قاچاق این دستگاه ها در کشور زیاد شد. اما در حال حاضر وارد کردن این دستگاه ها مانعی ندارد. اما گمرک اعلام کرده که برای دریافت آن ها باید حتما مجوز داشته باشین. اما در پاسخ به سوالی که همون اول مطرح شد باید بگیم که به طور کلی استخراج اتریوم و یا استخراج ترون و یا هر ارز دیجیتال در صورت داشتن مجوز مانعی ندارد.
انواع کلاهبرداری ها در حوزه ارز های دیجیتال
- چه زمانی کلاهبرداری اتفاق میفته ؟
- آیا ارز دیجیتال کلاهبرداری است؟ (آیا ارز دیجیتال قانونی است)
- چرا در حوزه ارز های دیجیتال کلاهبرداری اتفاق میفته؟
یکی از دلایل اصلی در کلاهبرداری ها به نا آگاهی ما مربوط میشه. پس زمانی از ما سو استفاده میشه که آگاهی کاملی در مورد اون موضوع نداشته باشیم. در مورد ارزهای دیجیتال هم به همین صورته. ارز های دیجیتال ب طور کلی کلاهبرداری محسوی نمیشن ولی راه های زیادی برای کلاهبرداری ارز های دیجیتال وجود داره. در نتبجه باید بیش تر در مورد ارز های دیجیتال و راه های کلاهبرداری ارز دیجیتال دانشمون رو ارتقا بدیم. به طور کلی برای جلوگیری از کلاهبرداری های رمزارز ها، ابتدا تاییدیه بلاکچین رو تایید کنین تا اونا داده های دقیق معامله رو ردیابی کنن.
احکام شرعی خرید و فروش ارز های دیجیتال
برای پاسخ به سوال این که آیا بیت کوین حلال است یا خیر و همچنین در مورد احکام خرید و فروش ارز دیجیتال از نظر شرعی باید بگم که هر کدام از مراجع تقلید در مورد ارز های دیجیتال حکم کرده اند و هر کدام نظرات متفاوتی دارن. اما با توجه به حکم آیت الله خامنه ای خرید و فروش ارزهای دیجیتال مطابق قوانین جمهوری اسلامه. به طور کلی بیش تر فقها حکم خرید و فروش ارز دیجیتال مثل بیت کوین و یا هر ارز دیگری را حرام نمیدونن اما با توجه به مفاسد احتمالی رمز ارز ها، معاملات بیت کوین را اشکال دار می نامند.
آیا ارز دیجیتال قمار است؟
از نظر وارن بافت، سومین مرد ثروتمند جهان ، معاملات ارز های دیجیتال نوعی قمار محسوب میشه. چون شما پول خود را سرمایه گذاری نمی کنید. بلکه قمار انجام میدین. امکان داره روز بعد بخشی از سرمایه خود را از دست بدین و یا این که سرمایتان چند برابر شده باشد. از نظر شیعه و مراجع تقلید ، عده ای می گویند که معاملات ارز های دیجیتال نوعی قمار است و به همین خاطر معاملات آن ها جایز نیست.
نتیجه گیری…
در این مقاله سعی کردیم تا با پاسخ به سوالات شما در مورد قانونی بودن رمز ارز ها مطالبی رو بهتون توضیح بدیم. در حال حاضر معاملات رمزارز ها از نظر قانونی مانعی نداره مگر این که از بیت کوین به عنوان ابزاری برای پرداخت استفاده کنن. اگه شما هم قصد خرد و فروش ارز دیجیتال و یا خرید اسکریپت صرافی آنلاین رو دارین باید تمام نکاتی و قوانینی که تا کنون در مورد این ارز ها وضع شده رو در نطر بگیرین تا در آینده دچار مشکلاتی مثل از دست دادن بخشی از سرمایتون نشین.
خدمات طراحی سایت صرافی ویستا شامل طراحی سایت صرافی p2p، طراحی صرافی غیر متمرکز، طراحی سایت صرافی مشابه ارز دیجیتال و اسکریپت صرافی ارز دیجیتال است که با توجه به نیازتان می توانید هر کدام را که می خواهید از تیم نرم افزارش ویستا درخواست کنید.
دیدگاه شما