متوسط نرخ بازده حسابداری در ارزیابی پروژه های سرمایه گذاری
شاخص های مالی ساده و پیچیده ای برای ارزیابی طرح ها وجود دارد که بر اساس آن ها امکان اولویت بندی پروژه های سرمایه گذاری به دست می آید. چهار روش شامل متوسط نرخ بازده حسابداری، دوره بازدهی، ارزش فعلی خالص و نرخ بازدهی داخلی در این راستا مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
مهم ترین دلیل استفاده از نرخ بازده حسابداری سادگی محاسبه آن است. تنها داده مورد نیاز، پیش بینی سودآوری دوره های بعدی است که به راحتی قابل دستیابی است. این روش دو عیب دارد: اول اینکه، از داده های حسابداری به جای ورودی های نقدینگی بهره می گیرد و دوم اینکه، عامل زمان را در تعیین ارزش سرمایه گذاری نادیده می گیرد. شرکت ها اصولا علاقه مندند ورودی های نقدینگی را به جای آینده در امروز دریافت کنند.
متوسط نرخ بازده حسابداری
این شاخص با بهره گیری از عناوین متفاوتی در کتب مطرح شده است. عناوینی مثل: نرخ بازده حسابداری و بازده ساده، از روش های معروف ارزیابی پروژه ها به حساب می آید. اتقان و اعتبار آن از اینجاست که بر اساس داده های موجود در حسابداری و صورت های مالی قابل محاسبه است. این روش هرچند به خاطر به کارگیری مفهوم سود حسابداری در محاسبه نرخ بازده مورد اقبال برخی حسابداران قرار دارد اما همچنین به علت در نظر نگرفتن زمان بندی وجوه نقد در زمان پروژه و ارزش زمانی پول مورد انتقاد تعداد بی شماری از مدیران و حسابداران قرار گرفته است.
" نرخ بازده حسابداری" = "(درآمد سالانه حاصل از اجرای پروژه- جمع هزینه های سالانه اجرای پروژه")/"مبلغ سرمایه گذاری در پروژه"
معمولا هرگاه نرخ بازده داخلی پروژه برابر یا بیش از هزینه سرمایه شرکت باشد آن پروژه معمولا مورد قبول واقع می گردد، ولی در جایی که نرخ بازده داخلی پروژه کمتر از هزینه نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز جذب سرمایه باشد پیگیری آن پروژه سودی در پی نخواهد داشت.
روش های متعددی برای محاسبه نرخ بازده میانگین یا نرخ بازده حسابداری وجود دارد. یکی از این روش ها از میانگین ورودی نقدینگی به جای سود حسابداری استفاده می کند. در روش دیگر از میانگین مبلغ سرمایه گذاری به جای کل مبلغ سرمایه گذاری بهره گرفته می شود.
دلایل موافق و مخالف استفاده از این شاخص
مهم ترین دلیل استفاده از نرخ بازده حسابداری سادگی محاسبه آن است. تنها داده مورد نیاز، پیش بینی سودآوری دوره های بعدی است که به راحتی قابل دستیابی است. این روش دو عیب دارد: اول اینکه، از داده های حسابداری به جای ورودی های نقدینگی بهره می گیرد و دوم اینکه، عامل زمان را در تعیین ارزش سرمایه گذاری نادیده می گیرد. شرکت ها اصولا علاقه مندند ورودی های نقدینگی را به جای آینده در امروز دریافت کنند.
دوره بازدهی پروژه
دوره های بازدهی بعضا جهت ارزیابی طرح های مختلف سرمایه گذاری مورد استفاده قرار می گیرند. به تعریف ساده، دوره بازدهی دربرگیرنده تعداد سال های لازم جهت برگشت سرمایه گذاری اولیه است. این بازده به واسطه جریان های نقدی خالص وارد شده به پروژه و یا از طریق منافع خالص ایجاد شده به وسیله پروژه، مورد ارزیابی قرار می گیرد.
"دوره بازدهی" ="خالص سرمایه گذاری" /"میزان جریان خالص نقدی ورودی"
برای مثال، فرض کنید میزان خالص سرمایه گذاری یک طرح پنج میلیارد ریال و از طرفی جریان ورودی نقدینگی طی هر سال به طور مساوی مبلغ یک میلیارد و دویست و پنجاه میلیون باشد، در نتیجه دوره بازدهی طرح به ترتیب دیگر قابل محاسبه است:
در نتیجه بر اساس محاسبه انجام شده، چهار سال زمان مورد نیاز است تا طرح سرمایه گذاری اصلی خود را تامین نماید. نتیجه محاسبه دوره بازدهی نباید به سادگی در قبول و رد پروژه های سرمایه گذاری لحاظ شود. قبل از اتخاذ تصمیم نهایی باید برخی معایب این روش مورد ارزیابی قرار گیرد.
معایب دوره بازدهی
روش دوره بازدهی بی توجه به زمان وزن مساوی به همه ورودیهای نقدینگی اختصاص می دهد. در نتیجه این روش ارزش زمانی پول را نادیده می گیرد.
روش دوره بازدهی، برگشت های احتمالی پس از دوره بازدهی را نادیده می گیرد. در نتیجه برگشت های اولیه طرح ممکن است در اتخاذ تصمیم مناسب گمراه کننده باشد.
این روش هیچ گونه ملاک عینی برای تصمیم گیری که به نوعی هم زمان موجبات حداکثر سازی سود سهامداران را به وجود بیاورد، ارائه نمی کند. قبول یا رد دوره بازدهی قضاوتی شخصی و سلیقه ای است و در نتیجه افراد مختلف ممکن است تصمیمات متفاوتی اتخاذ کنند.
مزایای دوره بازدهی
عاملی برای تعیین میزان خطر پروژه به حساب می آید. با توجه به اینکه پروژه های طولانی تر خطر پذیری بیشتری دارند، لذا در اینجا ریسک به واسطه میزان دریافتی های سالیانه محاسبه می گردد.
به نوعی نسبت به زمان مورد نیاز جهت برگشت سرمایه اولیه را نشان می دهد و تصویری از نقدینگی شرکت را نمایش می دهد که ممکن است به خوبی به وسیله شرکت هایی که نگرانی از زمان برگشت اصل سرمایه گذاری دارند، مورد استفاده قرار گیرد.
در مجموع، روش دوره بازدهی معیار مناسبی برای تصمیم یا عدم تصمیم به سرمایه گذاری نبوده و استفاده از این روش ممکن است منجر به انتخاب بعضی سرمایه گذاری ها که الزاما سودآوری حداکثری ندارند، گردد. اگرچه این روش نیز به عنوان یک روش جانبی در کنار سایر روش ها، می تواند مفید واقع گردد.
تعبیر نرخ بازده داخلی
معمولا هرگاه نرخ بازده داخلی پروژه برابر یا بیش از هزینه سرمایه شرکت باشد آن پروژه معمولا مورد قبول واقع می گردد، ولی در جایی که نرخ بازده داخلی پروژه کمتر از هزینه جذب سرمایه باشد پیگیری آن پروژه سودی در پی نخواهد داشت. همچنین نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز از این روش برای مقایسه چندین پروژه که نیاز های مالی و برگشت های متفاوت دارند می توان استفاده کرد. در جایی که دو پروژه کاملا مستقل از هم مورد بررسی قرار می گیرند، پروژه ای که از نرخ بازده بالاتر برخوردار است انتخاب خواهد شد. نرخ بازده داخلی وسیعأ توسط شرکت هایی که تکنیک های بودجه بندی ارزش مدار را به کار می گیرند مورد استفاده قرار می گیرد و بسیاری از شرکت ها از این روش به عنوان اولین گزینه خود در ارزیابی پروژه ها بهره می گیرند.
بازده سرمایه گذاری چیست؟
در این مقاله بازده سرمایه گذاری یا نرخ بازدهی سرمایه را توضیح داده سپس نحوه محاسبه بازده سرمایه گذاری در مسکن و سهام را بررسی کرده و در آخر ارتباط بین ریسک و بازده سرمایه گذاری را خواهیم گفت.
بازده سرمایه گذاری
نرخ بازده سرمایه گذاری (Return Of Investment) چیست؟ بررسی میزان بازده یک سرمایهگذاری از نخستین اقداماتی است که باید قبل از سرمایهگذاری انجام شود. زمانی که وارد یک سرمایهگذاری خاص میشوید، درباره آینده دارایی مورد نظر پیشبینی مشخصی در ذهن و انتظاز بازده مناسبی هم از آن دارید.
هم چنین در فرمول نیز از بازده سرمایه گذاری به عنوان معیاری برای نتیجه بخش بودن یک سرمایه گذاری استفاده می شود.
قبل از مطالعه این مقاله پیشنهاد می کنیم حتما مقاله سرمایه گذاری چیست و انواع آن کدام است؟ را مطالعه بفرمایید.
محاسبه بازده سرمایه گذاری
مفهوم بازده در سرمایهگذاری در سهام چیست؟ نرخ بازده سرمایه گذاری، نرخ بازگشت سرمایه یا بازده سرمایه همه به یک مفهوم باز می گردند.معادل انگلیسی نرخ بازده سرمایه گذاری عبارت است از: ROI که مخفف انگلیسی Return of Investment است، در ساده ترین تعریف، معیار و نرخی است که با استفاده از آن کارایی و نتیجه بخش بودن یک سرمایه گذاری ارزیابی می شود. حتی اگر بخواهید بازدهی چند نمونه از سرمایه گذاری را با هم مقایسه کنید بهترین راه مقایسه بازده سرمایه گذاری آن هاست.
نحوه محاسبه و کاربردهای ROI
پس از توضیحی که راجع به بازده سرمایه گذاری و کاربردهای آن داشتیم حالا به سراغ نحوه محاسبه نرخ بازده سرمایه گذاری و کاربردهای آن خواهیم گفت.
فرمول بازده سرمایه گذاری
با نگاه بیشتر به فرمول محاسبه نرخ بازده سرمایه گذاری، متوجه می شویم که این فرمول همان نسبت سود یک سرمایه گذاری به هزینه ای که برای آن انجام گرفته می باشد. فرمول محاسبه نرخ بازده سرمایه گذاری به شکل زیر است:
نرخ بازده سرمایه گذاری =
کاربرد نرخ بازده سرمایه گذاری چیست؟
مهم ترین کاربرد بازده سرمایه گذاری، محاسبه سودی است که یک سرمایه گذاری به ما داده است. فرض کنید بعد از گذشت یک سال درنظر داریم تا سود سرمایه گذاری مان در سهام را با سرمایه گذاری در طلا مقایسه کنیم. برای اینکه بفهمیم کدام دارایی چه مقدارسود نصیب ما کرده باید از نرخ بازده سرمایه گذاری استفاده کنیم.
انواع بازده سرمایه گذاری
مفهوم بازده سرمایه گذاری در سهام چیست؟
یکی از مهم ترین دغدغه های سرمایه گذاران و سهامداران محاسبه نرخ بازده سبد یا پرتفوی سرمایه گذاری شان است. برای محاسبه نرخ بازده یک سهم نیاز به اطلاعات زیر داریم:
سود محقق شده در مجمع شرکت
باتوجه به 3 مورد گفته شده بازده یک سهم به صورت زیر محاسبه می شود:
قیمت حال حاضر منهای قیمت خرید به علاوه سود سهام تقسیم بر قیمت خرید
برای محاسبه نرخ سود صندوق ها نیز مثل سهام عمل می کنیم با این تفاوت که بعضی از صندوق ها تقسیم سود دوره ای داشته که به مانند سود محقق شده در مجمع بوده و بعضی نداشته که بازده از تفاوت قیمت ها حاصل می شود.
به عنوان مثال تعداد 1000 عدد سهم شرکت الف را به مبلغ 500 تومان خریداری کردیم و قیمت حال حاضر سهم نیز 520 تومان است. در این مدت در مجمع شرکت نیز 40 تومان نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز سود تقسیم شده و به حساب سهامداران واریزشده است. بازدهی سرمایه گذاری ما در سهام شرکت الف این چنین است:12%
بازده سرمایه گذاری در مسکن
بررسی بازدهی دارایی هایی مثل مسکن، زمین و آپارتمان کمی پیچیده تراز دارایی هایی مثل سهام است.برای محاسبه بازدهی یک ملک باید هزینه هایی که درطی مدت مورد نظر برای آن شده کاسته شود. هم چنین بازدهی ملکی که درآن سرمایه گذاری کردیم به اجاره دادن یا ندادن آن نیز وابسته است.مثلا فرض کنید که یک ملک را به قیمت 1 میلیارد تومان خریده ایم و قیمت حال حاضر آن 1.5 میلیارد تومان است.اما در طی این سرمایه گذاری 100 میلیون تومان نیز برای تعمیرات آن هزینه کرده ایم. نرخ بازده این سرمایه گذاری 40 درصد است. اما اگر در طی این مدت مبلغ 200 میلیون تومان بابت اجاره به شخصی دریافت کرده باشیم، بازدهی این دارایی 60درصد است. پس برای محاسبه نرخ بازده یک ملک به اطلاعات زیر نیاز داریم:
هزینه های انجام شده
درآمدهای کسب شده
مزایای استفاده از نرخ بازده سرمایه گذاری (ROI)
بزرگترین مزیت بازده سرمایه گذاری این است که یک معیار به نسبت ساده و آسان است و اغلب از آن به عنوان معیار استاندارد و جهانی میزان سودآوری استفاده میشود. به عنوان یک معیار اندازهگیری، در اغلب مواقع استفاده از آن موجب سوء تفاهم و سوء تعبیر نمیشود، زیرا معنی خود را در قالبهای مختلف حفظ میکند.
معایب و مشکلات بازده سرمایه گذاری چیست؟
بازده سرمایهگذاری مدت زمان را در نظر نمیگیرد
مهم ترین عیب بازده سرمایه گذاری، صرف نظر از زمان است. به عنوان مثال بازدهی 2 سرمایه گذاری 100 درصد است ولی اولی در یک سال و دومی در 5 سال محقق شده. از نظر نرخ بازده سرمایه گذاری هردو بازده یکی است اما منطقا سرمایه ای که در زمان کمتری این بازده را محقق کرده مناسب تر است که این پارامتر در نرخ بازده سرمایه گذاری دیده نمی شود.اگر از بازده سرمایهگذاری به صورت سالانه و در بازه زمانی مشخص استفاده کنید، می توانید این مشکل را از بین ببرید.
بازده سرمایه گذاری نسبت به ریسک تنظیم نمیشود
یک اصل کلی و رایج در دنیای سرمایهگذاری وجود دارد که طبق آن بازده سرمایه گذاری رابطه مستقیمی با ریسک دارد: هرچه بازده احتمالی بیشتر باشد، ریسک احتمالی نیز بیشتر است. این را میتوان در دنیای واقعی سرمایهگذاری نیز مشاهده کرد.
به طور مثال، در اغلب مواقع، سرمایهگذاری که بازده پرتفوی ۱۲ درصد را هدف قرار داده است، باید درجه بالاتری از ریسک را در مقایسه با سرمایهگذاری که هدفش بازده ۴ درصدی است، بپذیرد. اگر یک سرمایهگذار بدون ارزیابی ریسک، فقط درصد بازده سرمایه گذاری را معیار قرار دهد، ممکن است نتیجه نهایی تصمیم بسیار متفاوت از نتیجه مورد انتظار باشد.
اگر تمام هزینههای مورد انتظار را درست محاسبه نکنید، بازده سرمایهگذاری درست نخواهد بود
درست محاسبه نشدن هزینههای مورد نظر برای سرمایه گذاری ممکن است، عمدا یا سهوا رخ دهد. به عنوان مثال، در ارزیابی نرخ بازده سرمایه گذاری در یک قطعه ملک، کلیه هزینههای مرتبط باید در نظر گرفته شود. این موارد شامل کمیسیون املاک، مالیات بر املاک، بیمه و کلیه هزینههای نگهداری میشود. این نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز هزینهها میتوانند به میزان قابل توجه درصد بازده سرمایه گذاری را کاهش دهند.
مفهوم ریسک و بازده سرمایه گذاری چیست؟
زمان تصمیمگیری در خصوص یک سرمایهگذاری لازم است علاوه بر میزان ریسک، بازدهی مورد انتظار را نیز مورد بررسی قرار دهید. منظور از بازدهی، میزان سود بهدست آمده در مقابل تحمل نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز ریسک آن سرمایه گذاری است. نکته قابل توجه در این خصوص این است که میزان ریسک و بازدهی مورد انتظار از یک سرمایهگذاری رابطه مستقیم دارند؛ یعنی اگر میزان ریسک سرمایه گذاری خود را افزایش دهید احتمال کسب بازدهی بالاتر، بیشتر میشود.
برای درک بهتر این موضوع، فرض کنید بین سرمایه گذاری در بانک و سکه طلا می خواهیم یکی را انتخاب کنیم. سرمایه گذاری در بانک امن تر بوده، اصل سرمایه حفظ می شود، پرداخت سود تضمین شده را دارد اما در عوض سود آن ثابت و حدودا 20 درصد است.
سکه طلا در کنار مالیات، به دلیل ماهیت فیزیکی خود امکان دزدیده شدن داشته و همراه با نوسان قیمت و حتی ضرر است. اما در عوض احتمال سود بیشتر در این سرمایه گذاری بالا تر است.
پس ریسک سرمایه گذاری در بانک کمتر بوده و به همین دلیل بازده آن نیز کمتر و ثابت است.
نرخ بازده سرمایه گذاری چیست؟ | نحوه محاسبه و کاربردهای ROI
همان طور که میدانید تصمیم گیری به اطلاعات مشخصی نیاز دارد و بدون این اطلاعات نمی توان تصمیمات درست و منطقی را اتخاذ نمود. البته در کنار جمع آوری و ارائه اطلاعات به تصمیم گیرنده، تشخیص نوع اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری نیز بسیار مهم است. اما نرخ بازده سرمایه گذاری چیست؟ در بحث حسابداری و اطلاعات مالی میتوان اینگونه بیان کرد که از جمله اهداف حسابداری مالی کمک به افراد برای پیش بینی بازده سرمایه گذاری است. در ادامه با نرخ بازده سرمایه گذاری بیشتر آشنا میشویم.
نرخ بازده سرمایه
مفهوم نرخ بازده سرمایه گذاری چیست؟
به کمک اطلاعات، تصمیم گیری انجام میشود. در کنار این اطلاعات هر فرد با توجه به ساختار ذهنی خود و چارچوب مشخص شده بر اساس آن تصمیم نهایی را اتخاذ میکند. همین اختلاف در ساختارهای ذهنی، باعث شده است عدم شناخت از طبیعت و ماهیت فرآیند تصمیم گیری به صورت یکی از مشکلات عمده در توسعه استاندارهای حسابداری مطرح شود. در زمینههای مالی نرخ بازده سرمایه گذاری یکی از معیارهای مهم در تصمیم گیری است.
بنابراین میتوان بررسی نرخ بازدهی را یکی از روشهای جمع آوری اطلاعات دانست. بازده را چشم پوشی از منافع فعلی به امید دستیابی به منافع بیشتر در آینده تعریف می کنند. بازده در سرمایه گذاری، همان نیروی محرکی است که در افراد برای سرمایه گذاری انگیزه ایجاد کرده و به نوعی پاداش برای سرمایه گذاران به شمار میرود.
نرخ بازده سرمایه گذاری نیز معیار و نرخی است که کارایی و اثربخش بودن سرمایه گذاری را محاسبه میکند. فرمول محاسبه بازده سرمایه گذاری خود تعریفی مناسب از این نرخ را ارائه میدهد. این فرمول مطابق زیر است:
نرخ بازده سرمایه گذاری برابر است با سود خالص تقسیم بر ارزش داراییهایی که سرمایه گذاری شده اند. بنا به تعریف نرخ سرمایه گذاری می توان از این نرخ برای مقایسه بازدهی سرمایه گذاری های متعدد، تدوین و ارائه پروپوزال و طرح های تجاری بهره گرفت. به عنوان مثال فردی برای سرمایه گذاری در بازار سهام و مقایسه بازدهی شرکتهای مد نظر میتواند از این نرخ برای تصمیم گیری استفاده نماید.
نرخ بازده سرمایه و معایب
مزایا و معایب نرخ بازدهی سرمایه گذاری
پیش از لیست کردن مزیتها و نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز معایبی که برای این نرخ برشمردهاند، ماهیت این نرخ را در قالب بیان مثالی ساده توضیح میدهیم. اینگونه در نظر بگیرید که شما در سال 97 استارت آپ خود را با سرمایه اولیه 100 میلیون تومان تأسیس میکنید. در پایان سال و با محاسبه تمام هزینهها و مخارج انجام شده مشخص میشود عایدی شرکت در این سال 180 میلیون تومان است که حدود 30 میلیون تومان هزینه های کسب و کار (مانند حقوق و دستمزد، بیمه، اجاره بها) و 150 میلیون تومان نیز سود حاصل بوده است.
حال بر اساس فرمول گفته شده در بالا، میزان نرخ بازده سرمایه گذاری 1.5 است که با ضرب کردن عدد حاصل در صد میتوان نرخ بازدهی سرمایه را به صورت درصد نیز بیان نمود.
در مثال دیگر تصور کنید فردی در سال 98 یک میلیارد سرمایه خود را در شرکت مشخصی سرمایه گذاری میکند که در پایان سال سود خالص فرد یک میلیارد و 200 میلیون تومان میشود. با محاسبه نرخ بازگشت سرمایه، برای این سرمایه گذاری ROI=1.2 میشود.
با توجه به اعداد و ارقام بالا متوجه میشویم برخلاف آنکه رقم سود حاصل از سرمایه گذاری مثال دوم بیشتر است اما با در نظر گرفتن نرخ بازده سرمایه گذاری و بازگشت سرمایه، سرمایه گذاری در مثال اول نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز بازدهی سرمایه بالاتری دارد. حال با در نظر گرفتن این مثالها بهتر میتوان مزیتها و معایب نرخ بازگش سرمایه را بیان نمود.
نرخ بازدهی سرمایه و مزایا
مزیت های نرخ بازده سرمایه
با توجه به کاربردی بودن این نرخ در محاسبات مالی می توان مزیتهای متعددی را برای آن برشمرد که در زیر مهم ترین آنها لیست شدهاند:
- درصدی بودن نرخ بازده سرمایه که امکان مقایسه کردن نرخ های مربوط به سرمایه گذاری های مختلف را فراهم میآورد.
- سادگی استفاده از این فرمول در محاسبه نرخ بازگشت سرمایه
- ساده بودن تحلیل و تفسیر نتایج حاصل از محاسبه فرمول نرخ بازدهی سرمایه که آن را به فرمولی با کاربرد فراوان تبدیل کرده است.
معایب نرخ بازده سرمایه
- تعریف نکردن زمان در فرمول نرخ بازده سرمایه
اگر به مثالهای بالا دقت کنید، متوجه میشوید که سرمایه گذاریها در دو سال مختلف انجام شدهاند ولی در فرمول محاسبه نرخ بازگشت سرمایه هیچ اشارهای به سال و مدت زمان سرمایه گذاری نشده است. به عبارت دیگر نمیتوان در نرخ بازده سرمایه گذاری تعیین کرد که سود حاصل به ازای چه مدت سرمایه گذاری است.
میتوان پیشنهاد کرد برای مقایسه دو نرخ سرمایه از تقسیم کردن نرخ بر بازه زمانی مشخص، نرخ بازدهی سرمایه برای یک بازه زمانی مشخص را محاسبه و بر اساس این نرخ سرمایه گذاریهای مختلف را مقایسه نمایید.
- چشم پوشی از تاثیر ابعاد کیفی سرمایه گذاری
ایراد دیگر مطرح شده این است که در نرخ بازده سرمایه گذاری تنها ابعاد مالی مرتبط با سرمایه گذاری در نظر گرفته میشود، در حالیکه هر سرمایه گذاری ابعاد و جنبههای کیفی نیز به همراه دارد. به عنوان مثال گاهی مدیریت بخشی از سرمایه خود را به تغییر در ظاهر محیط شرکت و اهدائ هدایای مختلف به عنوان پاداش به کارکنان اختصاص میدهد. این نوع از سرمایه گذاری باعث تغییر در روحیه کارکنان و افزایش وفاداری آنها به شرکت و حتی بهبود کیفیت زندگی کاری کارکنان میشود که بر اساس فرمول نرخ بازده سرمایه نمیتوان تاثیر این نوع از سرمایه گذاریها را محاسبه نمود.
نرخ بازده سرمایه
هدف اصلی از سرمایه گذاری، رسیدن به بازده سرمایه گذاری بیشتر است. به همین دلیل ارزیابی بازده یک راه منطقی برای بررسی و مقایسه گزینههای مختلف سرمایه گذاری برای رسیدن به سود بالاتر است. بد نیست در انتهای مقاله نرخ بازده سرمایه گذاری به دو قسمت مختلف بازده سرمایه گذاری یعنی بازده کیفی و بازده کمی اشاره شود.
بازده کمی همان عایدی یا سودی است که به ازای دورههای زمانی مشخص به سرمایه گذار پرداخت میشود و نیز منفعت یا زیان سرمایه که به صورت افزایش یا کاهش قیمت داراییها بیان میشود. تمام مواردی که به اعتبار شرکت مانند سرقفلی، امتیازات اجتماعی و موارد مشابه دیگر بستگی دارد به عنوان بازده کیفی سرمایه در نظر گرفته میشوند.
از آنجا که مقیاس بازده از شاخصهای مهم برای ارزیابی عملکرد مالی شرکت به شمار میرود، افزایش ثروت سهامداران هدف اصلی هر واحد تجاری در نظر گرفته میشود؛ بنابراین شرکت باید به گونهای عمل کند که با رسیدن به بازده مناسب، ثروت سهامداران را افزایش دهد. به همین دلیل نرخ ROI یکی از شاخصهای مهم در بازار سهام است که اطلاعات مالی شرکتها را میتوان با یکدیگر مقایسه و برای سرمایه گذاری بهتر تصمیم گیری نمود.
نحوه محاسبه ریسک و بازده
سرمایهگذاران برای ورود به هر بازاری، به اطلاعات و دانش کافی برای موفقیت در آن بازارها نیاز دارند. عملکرد شرکتهای بورسی در هنگام تصمیمگیری درباره معاملات سنجیده میشود و بهطور هم زمان ریسک و بازده آنها محاسبه میگردد. ریسک و بازده از مهمترین و تأثیرگذارترین فاکتورها در زمینه معاملهگری است.
ریسک چیست؟
ریسک در مفهوم مالی به احتمال اختلاف میان بازده مورد نظر و بازده واقعی در یک سرمایهگذاری گفته میشود؛ به عبارت دیگر زیان بالقوه قابل اندازهگیری یک سرمایهگذاری را ریسک مینامند. "وستون" و "بریگام" در تعریف ریسک یک دارایی مینویسند: ریسک یک دارایی عبارت است از تغییر احتمالی بازده آتی ناشی از آن دارایی. بنابراین ریسک، احتمال تغییر بین بازده واقعی و بازده پیشبینی شده است. منظور از احتمال این است که اطمینانی به تغییرات نیست؛ تغییر اشاره به هرگونه کاهش یا افزایش در منافع را دارد، نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز به این معنا که تغییر همیشه نامطلوب نیست.
کل ریسک را میتوان به دو نوع تقسیم نمود:
ریسک سیستماتیک: ریسکی را مینامند که مربوط به کل بازار است. این ریسک را "ریسک غیرقابل حذف" و یا "ریسک بازار" نیز مینامند. این ریسک بر کل بازار و نه تنها یک سهم یا صنعت خاص تأثیر میگذارد.
ریسک غیرسیستماتیک: این ریسک یکی از انواع ریسکهای سرمایهگذاری است و شرکت و یا صنعت خاصی را مورد بررسی قرار میدهد. ریسک غیرسیستماتیک را اصطلاحاً "ریسک مشخص" نیز مینامند. این گونه ریسکها اغلب ریسکهای درونی هستند و به مسائل شرکت مرتبط است؛ مواردی مانند ضعف مدیریت شرکت، عدم درست عمل کردن سهامداران و غیره.
طبق نظریههای ارائه شده در پرتفولیو، ریسک غیرسیستماتیک از بین میرود اما ریسک سیستماتیک همچنان پا برجاست. تغییر نرخ بهره، نرخ تورم، سیاستهای پولی و مالی، شرایط سیاسی و غیره از منابع ریسک سیستماتیک میباشند. هر تغییر در عوامل ذکر شده بر روی شرایط کلی بازار تأثیر گذارند. تغییرات متغیرهای کلان اقتصادی از منابع اصلی ریسک سیستماتیک میباشد که میتوان به ریسک نرخ بهره، ریسک تورم، ریسک کشور، ریسک بازار اشاره کرد.
رسیک غیر سیستماتیک + ریسک سیستماتیک = ریسک کل
از ضریب بتا، برای اندازهگیری ریسک سیستماتیک استفاده میشود.
بازده
به منفعتی که از یک سرمایهگذاری به دست میآید، بازده میگویند. سرمایهگذاری عبارتست از تخصیص منابع به داراییهای واقعی نظیر زمین و خانه و داراییهای مالی نظیر اوراق بهادار که میزان بازده آن متناسب با ریسک مورد انتظار باشد. بازده به معنای پاداشی است که سرمایهگذار از سرمایهگذاری خود به دست میآورد. بازده نرخ به تدریج پایین میآید و ارزش فعلی جریانهای نقدی آتی با آن محاسبه میگردد.
بازده سهام از دو قسمت تشکیل میشود:
1) بازده جاری یا بازده ناشی از دریافت سود سهام
2) بازده ناشی از افزایش قیمت سهام
رابطه بین ریسک و بازده
ریسک و بازده تا یک نقطه با هم رابطه مستقیم دارند، چنانچه ریسک افزایش یابد بازده نیز افزایش پیدا میکند. اما با بالا رفتن ریسک از یک سطح مشخص بازده کاهش پیدا میکند، به نحوی که پس از گذشت از این نقطه هر چه ریسک را بالا ببریم، بازده افزایش پیدا نمیکند.
محاسبه ریسک
با توجه به تعریف ریسک میتوان آن را با انحراف معیار محاسبه کرد:نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز
که در آن با توجه به مفاهیم مالی:
σ: انحراف بازده واقعی یا ریسک
ri: بازدههای واقعی
r: میانگین بازدهها
n: تعداد دورهها
هرچه انحراف معیار نسبت به میانگین کوچکتر باشد؛ ریسک کمتر خواهد بود. ریسک را میتوان در دو بعد زمانی محاسبه کرد:
ریسک فعلی: ریسک فعلی براساس اطلاعات تحقق یافته یک دارایی در طی سالهاي گذشته تاکنون محاسبه میگردد.
ریسک آتی: این نوع ریسک براساس اطلاعات حاصل از پیشبینیهاي آتی محاسبه میشود. چون اساس محاسبات، ارقام پیشبینی شده است، در این روش محاسبه باید توزیع احتمالات و روش محاسبه میانگین (امید ریاضی) را شناخت.
نرخ بازده حسابداری چیست؟
به فرمولی که به کمک آن درصد بازده مورد انتظار در یک سرمایهگذاری و دارایی مشخص نسبت به هزینه سرمایهگذاری ابتدایی منعکس میشود، نرخ بازده حسابداری یا (ARR) گویند. در فرمول ARR میزان متوسط درآمد داراییها را تقسیم بر سرمایهگذاری ابتدایی میکنیم.
با این کار بازدهی یا نسبت معینی که در طول پروژه مدنظر داریم به دست خواهد آمد. یکی از نکاتی که باید به آن توجه کنید این است که ARR جریانهای نقدی و ارزش زمانی پول را در نظر نمیگیرد. این ارزش زمانی، میتواند قسمتی تفکیکناپذیر از نگهداری یک تجارت باشد. در ادامه بیشتر با نرخ بازده در حسابداری آشنا میشویم.
مؤلفههای نرخ بازده حسابداری
چنانچه نرخ بازده یا ARR معادل 5 درصد باشد، در این صورت پروژه یا طرح در ازای هر دلار که در سال سرمایهگذاری مینماید، 5 سنت کسب خواهد کرد. از نظر تصمیمگیری، اگر نرخ بازدهی حسابداری با نرخ بازده موردنظر برابر باشد، طرح یا پروژه شما قابلقبول است.
علت پذیرش پروژه این است که شرکت کمترین نرخ بازده موردنیاز را دریافت خواهد کرد. بنابراین اگر ARR کمتر از نرخ بازده تعیین شده باشد، بهترین کار رد پروژه است، هر چهقدر میزان ARR بیشتر شود، سرمایهگذاری سودمندتر است.
طریقه محاسبه نرخ بازده حسابداری یا ARR
فرمول اصلی ARR برابر است با: نرخ بازده کامل حسابداری = سرمایهگذاری نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز اولیه ضرب تقسیم بر درآمد حسابداری افزایشی در 100.
به کمک این فرمول میتوان بهراحتی سود خالص ناشی از سرمایهگذاری در هرسال را محاسبه نمود. این سود میتواند شامل درآمد جدا از هر هزینه یا خرجهای سالیانه در اجرای پروژه، طرح یا سرمایهگذاری باشد.
چنانچه در سرمایهگذاری دارایی ثابت شامل داراییهایی نظیر ماشینآلات و دیگر تجهیزات باشد، لازم است بهمنظور رسیدن به سود خالص در سال، هر نوع هزینه استهلاک از درآمد سالیانه کم شود. با تقسیم سود خالص هرسال بر بهای تمام شده مواد و کالا یا سرمایهگذاری، یک عدد اعشاری به دست خواهد آمد که پس از ضرب آن در 100، بهعنوان عدد کامل نرخ بازده حسابداری در نظر گرفته میشود.
ARR بیانگر چیست؟
نرخ بازده در حسابداری در حقیقت نوعی معیار بودجهبندی سرمایه است که جهت محاسبه سودآوری سرمایهگذاری با سرعت بسیار بالا بسیار مفید خواهد بود. کسبوکارها و مشاغل مختلف معمولاً از نرخ بازده در حسابداری یا همان ARR بهمنظور تعیین نرخ بازده موردنظر و مقایسه و بررسی پروژهها و طرحها و کمک در تصمیمگیری خرید یا سرمایهگذاری استفاده میکنند.
یکی از قراردادهای حسابداری مهم و مفید که به کمک آن بهای تمام شده داراییهای ثابت سال توزیع یا هزینه میشود، استهلاک نام دارد. استهلاک به شرکتها این امکان را میدهد تا در اولین سال خدمت سریع از دارایی خود سود دریافت کنند.
نحوه استفاده از ARR
- مثال یک:شرکتی میخواهد بر روی ماشینآلات جدیدی که خریده سرمایهگذاری کرده و آنها را جایگزین ماشینهای قدیمی و فرسوده قبلی کند. خرید ماشینآلات جدید در حدود 320000 دلار هزینه برده است و درآمد سالانه 200000 دلار است.
این ماشینآلات هزینههای سالانه را تا 60000 دلار بالا خواهد برد. فرض کنید که عمر مفید آنها تا 15 سال است و ارزش اسقاطی صفر است. هزینه استهلاک هرسال در این مورد بر اساس قیمت خرید کالا تقسیم بر 12 ماه سال برابر با حدود 26000 دلار است. همچنین میانگین نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز سود سالانه برابر است با 114000 دلار= (26000 دلار + 60000 دلار) – 200000 دلار.
در نهایت برای محاسبه نرخ بازدهی حسابداری (ARR) از فرمول نرخ بازدهی حسابداری = درآمد حسابداری افزایشی / سرمایهگذاری اولیه * 100 استفاده میشود، یعنی 114000 دلار بر 320000 دلار تقسیم شده و درصدی از بازده نحوه محاسبه نرخ بازده مورد نیاز حسابداری محاسبه میشود. بر اساس این مثال در نرخ بازده ARR، سرمایهگذاری هر یک دلار حدود 35 سنت سود خواهد داشت.
- مثال دو: یک حرفه پروژه ای را درنظر بگیرید که سرمایه گذاری اولیه آن در حدود 250000 دلار در نظر گرفته شده است و صاحب کسب و کار پیشبینی می کند تا 5 سال آینده درآمد خالص دارد. در این صورت نحوه محاسبه ARR یا نرخ بازده حسابداری توسط شرکت عبارت است از:
سرمایه گذاری اولیه: 250000 دلار
درآمد مورد انتظار سالانه: 70000 دلار
بازه زمانی: پنج سال
محاسبه نرخ ARR در حسابداری: 70000 دلار (درآمد سالانه) / 250000 دلار (هزینه اولیه)
ARR = 0.28 یا 28٪ (0.28 * 100)
تفاوت بین ARR و RRR
ARR در واقع درصد بازده یک سرمایهگذاری در حسابداری است که مطابق هزینه اولیه در نظر گفته میشود. از دیگر ابزارهای مهم حسابداری که بهعنوان نرخ مانع شناخته شده است، میتوان به نرخ بازده موردنیاز (RRR مخفف Required Rate of Return) اشاره کرد. این ابزار حداقل بازدهی است که سرمایهگذار باید برای یک پروژه بپذیرد و به کمک آن سطح مشخصی از خطر را جبران کند.
هر نرخ RRR میتواند در میان سرمایهگذاران متنوع و گوناگون باشد. علت این موضوع آن است که هر یک از کسبوکارها تحملهای متفاوتی در پذیرش ریسک و خطر دارند. بهعبارتدیگر فرد سرمایهگذاری که ریسکگریز است بهاحتمال زیاد جهت جبران هر نوع ریسک حاصل از سرمایهگذاری، به نرخ بازده بیشتری احتیاج دارد. یکی از مسائلی که اهمیت بالایی دارد، بهرهمندی از چند معیار مالی از جمله ARR و RRR بهمنظور مشخصکردن میزان ارزشمندی نوع سرمایهگذاری، مطابق سطح تحمل ریسک فرد است.
محدودیتهایی که در استفاده از ARR وجود دارد
همانطور که گفته شد، نرخ بازده حسابداری در تعیین و مشخصکردن نرخ بازده سالانه یک طرح یا سرمایهگذاری بسیار اهمیت دارد. اما در کنار این فایده و اهمیت، این نرخ بازده در محاسبه خود از محدودیتهایی برخوردار است که در ادامه برای شما عزیزان بازگو میکنیم.
ARR ارزش زمانی دارایی را در نظر نمیگیرد، ارزش زمانی دارایی به معنی پولهای موجود در زمان حال و میزان ظرفیت آن برای تولید درآمد است که در مقایسه با مبالغ آینده ارزشمندتر است. در سرمایهگذاری احتمال اینکه جریانهای درآمدی سالانه نابرابر باشد وجود دارد.
چنانچه در سالهای اول یک پروژه یا سرمایهگذاری درآمد بیشتری به دست آید و سودآوری زودتر انجام شود، این پروژه در مقایسه با پروژههایی که در سالهای بعد درآمد بیشتری دارند، ARR ارزشمندتر و بالاتری را به خود اختصاص میدهد. در مورد اول فرد قادر است مجدداً جهت سرمایهگذاری اقدام کند. ARR بالارفتن ریسک سرمایهگذاریهای بلندمدت و تأثیر زمانبندی جریان نقدی را در نظر نمیگیرد.
تصور کنید که فرد سرمایهگذار قصد دارد برای سرمایهگذاری ششساله با میزان سرمایه اولیه 60000 دلار اقدام کند. اگر سرمایهگذاری تا سال پنجم و ششم هیچ درآمدی با خود به همراه نداشته باشد، در این صورت محاسبه ARR سبب عدم وجود جریان نقدی در 4 سال اول نخواهد شد و سرمایهگذار مجبور است سه سال اول را بدون هیچ جریان نقدی مثبتی تحمل کند.
نتیجهگیری درباره ARR و معرفی نرمافزار نیکان
امیدواریم که با مطالعه این مقاله بیشتر از قبل با نرخ بازده حسابداری آشنا شده باشید. برای محاسبه و بررسی نرخ ARR و یا دیگر امور و مسائل مالی میتوانید از یکی از بهترین نرمافزارهای حسابداری به نام نرمافزار حسابداری نیکان استفاده کنید.
این نرمافزار توسط بهترین و حرفهایترین حسابداران طراحی شده است و با کمک آن میتوانید کلیه امور مالی و حسابداری را حتی در سطح بسیار پیچیده را بهراحتی و در کمترین زمان ممکن انجام دهید.
این نرمافزار جامع مالی حتی با وجود تعداد زیاد مشتریان خود، آماده خدمترسانی بهموقع به مشتریان خود است. نرمافزار حسابداری نیکان از سال 1385 تا به امروز در چند نسخه طراحی و برنامهنویسی شده و هر بار بر اساس نیازهای جامعه حسابداری بهروزرسانی گردیده است.
دیدگاه شما