ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)

دوره آموزشی ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) ویژه مدرسان بانک ملی

صکوک وکالت، ابزار مالی نوین در تأمین مالی مسکن

بخش مسکن به‌عنوان موتور محرک اقتصاد به‌شمار می‌رود و بیش از 120 صنعت به‌طور مستقیم و غیرمستقیم با آن در ارتباط است. بنابراین، عدم سیاست‌گذاری صحیح در تأمین مالی بخش مسکن و درنظرنگرفتن توازن و تناسب در شیوه تأمین مالی در این بخش می‌تواند باعث بروز بحران مالی و به‌دنبال آن بحران اقتصادی و اجتماعی شود. به‌همین‌دلیل، تأمین مالی بخش مسکن، همواره و مخصوصاً در شرایط موجود اقتصادی و تنگناهای اعتباری داخلی و بین‌المللی، یکی از دغدغه‌های اصلی نهادهای سیاست‌گذار و اجرایی کشور و شرکت‌های مسکن‌ساز بوده است. در کشور ما به‌دلیل توسعه‌نیافتگی بازار سرمایه و و ازطرفی تعامل نه‌چندان مناسب بخش‌های مختلف اقتصادی با یکدیگر، بازارهای مالی مسکن هنوز بسیار ضعیف و سنتی بوده و غالباً توسط بانک‌های دولتی و آن‌هم اختصاصاً توسط بانک مسکن، تأمین مالی و تجهیز می‌شود. این پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و براساس روش تحلیلی - توصیفی، به‌دنبال تبیین این است که ازنظر فقهی، اقتصادی، مالی و ریسک، امکان طراحی و انتشار اوراق وکالت به‌عنوان یک ابزار نوین مالی اسلامی در بازار سرمایه ایران وجو دارد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد اوراق وکالت طبق مهم‌ترین معیارهای اقتصاد خرد شامل تطابق با اهداف‎ و انگیزه‌های مشتریان‌، تناسب با روحیات و سلایق سرمایه‌گذران، میزان نقدشوندگی اوراق‌ و درجه کارایی؛ همچنین ازجهت مهم‌ترین معیارهای اقتصاد کلان شامل اثرگذاری بر رشد و توسعه اقتصادی، عدالت توزیعی‌ و قابلیت برای اجرای سیاست‌های پولی و مالی، می‌تواند به‌عنوان ابزار مالی مناسب در بازار سرمایه کشور، جهت تأمین مالی بخش مسکن به‌کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sukook Vekala, a New Financial Instrument in Housing Financing

نویسندگان [English]

• Hussein Shirmardi abbas abad 1
• Mohammad Fatanat Fard 2

1 Corresponding author: PhD candidate of financial management, Imam Sadegh (AS) University, Tehran, Iran

The housing sector is the driving force of economy, where more than 120 industries are directly and indirectly involved. Hence, lack of proper policymaking in the financing of the housing sector, and lack of balance in supporting this sector can lead to a financial crisis, and consequently, to an economic and social crisis. For this reason, financing of the housing sector has always been a main concern of the country's political and administrative institutions and housing companies, especially in the current economic conditions and internal and international credit crunch. Due to the underdevelopment of the capital market in Iran, and the inconvenient interaction between different economic institutions, financial support of housing markets are still traditional and very feeble, generally financed and equipped by state-owned banks, especially by Bank Maskan. Using library analytical-descriptive methods, this study is intended to explain that, in terms of jurisprudence, economics, finance and risks, it is possible to design and publish Vekalat bonds as a new Islamic financial instrument in the Iranian capital market. The results demonstrated that, according to the most important criteria of microeconomics, Vekalat bonds include acquiescence with customer objectives and motives, relevance to the attitudes and tastes of investors, liquidity and efficiency. Furthermore, in terms of the most important macroeconomic criteria, including impact on economic growth and development, distributive justice and the ability to make monetary and financial policies, it can be used as an appropriate financial instrument in the country's capital market to finance the housing sector.

کلیدواژه‌ها [English]

• housing financing
• Islamic financial instruments
• Sukook (Islamic bonds)
• Sukook Vekalat

مراجع

بنی‌هاشمی ‌خمینی، سیدمحمدحسن (1378)، توضیح المسائل مراجع عظام، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به مدرسین حوزة علمیة قم.

زهتابیان، مصطفی (1388)‌، طراحی صکوک مضاربه برای شر کت‌های بازرگانی‌، تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع)‌.

سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل فعالیت نهادهای واسط، مصوب 11/5/1389 شورای عالی بورس و اوراق بهادار

سروش، ابوذر و کاوند، مجتبی (1390)، راهکارهای پوشش ریسک اوراق رهنی، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، ش 16: 145 ـ 117.

شیرمردی، حسین (1390)، شناسایی،معرفی، طبقه‌بندی و مدیریت ریسک‌های صکوک مضاربه باتأکیدبر فقه امامیه، تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق(ع).

عربی، سیدهادی و معارفی، محسن (1389)، بررسی مسائل گذار به ابزار غیرمستقیم پولی در کشورهای اسلامی (بررسی فقهی ـ اقتصادی)، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، ش 13: 101 ـ 73.

فدایی واحد، میثم و صفایی، محمد (1390)، صکوک وکالت، ابزاری برای تأمین مالی با رویکرد کاهش ریسک، چهارمین کنفرانس بین‌المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف.

موسویان، سیدعباس و حدادی، جواد (1392)، تأمین مالی پروژه‌محور به‌وسیله صکوک استصناع در بخش مسکن، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال سیزدهم، ش 50: 100 ـ 79.

موسویان، سیدعباس و همکاران (1391)، اوراق بهادار (صکوک) وکالت؛ ابزاری مناسب برای تأمین مالی صنعت پتروشیمی، اقتصاد اسلامی، ش 47: 103 ـ 130.

موسویان، سیدعباس و شیرمردی، حسین (1390)، شناسایی، طبقه‌بندی و اولویت‌بندی ریسک‌های اوراق بهادار مضاربه باتأکیدبر فقه امامیه با رویکرد مدل‌سازی تصمیم‌گیری چندمعیاره، دوفصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، ش 5.

موسویان، سیدعباس (1389)، اوراق سلف؛ ابزاری مناسب برای تأمین مالی پروژه‌های بالادستی بخش مسکن، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش 39: 116 ـ 89.

میثمی، حسین و ندری، کامران (1394)، عملیات بازار باز با اوراق بهادار دولت و بانک مرکزی، فصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، ش 9، 154 ـ 119.

دوره آموزشی ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) ویژه مدرسان بانک ملی

دوره آموزشی ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) ویژه مدرسان بانک ملی

آدرس: شهر مقدس قم – خیابان معلم – حوزه علمیه امام کاظم علیه السلام – ساختمان امام رضا علیه السلام – طبقه سوم – واحد ۳۰۸
کدپستی: ۳۷۱۵۸۴۳۱۱۳
تلفن: ۳۷۱۰۸۱۹۵ – ۰۲۵
سامانه پیامکی: 50002040608095
ایمیل: [email protected]

کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به مؤسسه فقه اقتصادی طیبات است.

فرم دریافت سؤالات شرعی معاملات

انالله و انا الیه راجعون

اذا مات العالم ثلم فی الاسلام ثلمه لایسدها شی

با نهایت اندوه و تأسف روح بلند استاد بزرگوار حضرت حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید عباس موسویان به ملکوت اعلی پیوست.

این ضایعه بزرگ را به محضر آقا بقیت الله الاعظم، مقام معظم رهبری، مراجع عظام تقلید و عموم اساتید و شاگردان حوزوی و دانشگاهی آن استاد فرزانه به ویژه بیت مکرمشان تسلیت عرض می‌نماییم.

نقش صکوک در تأمین مالی پروژه‌ها و تأملی بر قوانین و مقررات حاکم بر آن

توسعه کشورهای اسلامی، ایجاد نیازهای جدید و کامیابی نسبی تئوری بانکداری اسلامی، اندیشمندان مسلمان را به فکر طراحی ابزارهای مالی اسلامی انداخت. قابلیتهای عقود اسلامی و تجربه بازارهای مالی متعارف[1] موجب شد تا در مدت ‌زمان کوتاهی انواعی از ابزارهای مالی اسلامی، طراحی و برای اجرا پیشنهاد شوند. گرچه همه ابزارهای مالی اسلامی، تمامی معیارهای لازم فقهی، حقوقی و اقتصادی را ندارند لیکن برخی از آنها در عین رعایت ضوابط شرعی، قابلیتهای بالای عملیاتی و توجیه اقتصادی را دارند. مقاله حاضر در‌صدد است به معرفی صکوک، یکی از ابزارهای مالی اسلامی، با تأکید بر صکوک اجاره بپردازد. در این ابزار، ناشر اوراق اجاره، با واگذاری آنها به مردم، سرمایه‌های آنان را جمع‌آوری می‌کند و با استفاده از منابع جمع‌آوری شده و به وکالت از سرمایه‌گذاران، اموال منقول یا غیرمنقول مورد نیاز دولت، مؤسسه‌های وابسته به دولت و بخش خصوصی را خریداری کرده و آن‌گاه طی قرارداد اجاره عادی یا اجاره به شرط تملیک به آنان وا‌گذار می‌کند. موفقیت نسبی سایر کشورهای اسلامی در استفاده از این ابزار و تصویب قوانین و مقررات مرتبط در داخل کشور که موانع انتشار صکوک اجاره را کاهش می‌دهند، این انتظار را ایجاد کرده است که در آینده‌ای نه چندان دور، اوراق اجاره ابزاری مناسب برای تأمین مالی پروژه‌های دولتی و بخش خصوصی قرار گیرد.

[1]. conventional financial market

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sukuk's Rule in Financing the Projects and its Rules and Regulations

نویسنده [English]

Debt markets are an integral part of the financial sector and effectively supplement the funds provided by the banking sector. In emerging economies these markets are still at an early stage of their development. Islamic law prohibits the charging and paying of interest. Therefore, in countries where Muslim population constitutes an important segment of the society, traditional debt markets cannot flourish. Hence there is a high demand and need for developing alternatives to ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) traditional debt markets that can be acceptable to the Islamic law.
As a result, there has recently been a rapid growth of a thriving multibillion Dollar market in Shari'ah compliant sovereign and corporate Islamic structured financial instruments known as Sukuk. Risk management requirements and considerations for competitiveness should force the Sukuk structures to further evolve and offer shari'ah compliant alternatives to traditional derivatives.
Without Sukuk structures with such depth, the financial markets may not fully develop in many emerging economies.The objective of this research id to review the evolution of Sukuk markets, describe the Sukuk legal structures in Iran, with emphasis on Sukuk- Al-Ijarah. Also the different structures of the various corporate and sovereign Sukuks, the various risks underlying Sukuk structures with a legal point of view will be analyzed.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sukuk
• Risk Management
• Shari' ah
• Finance Project

مراجع

ابوالحسنی، اصغر و ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) رفیع حسنی مقدم، «بررسی انواع ریسک و روشهای مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران»، مجله اقتصاد اسلامی، تابستان 1387، شماره 30.

افوام البستانی، فواد، فرهنگ عربی به فارسی ترجمه منجدالطلاب، ترجمه محمد بندر ریگی، تهران، انتشارات اسلامی، چاپ چهاردهم، 1375.

پهلوان، حمید و سیدروح‌الله رضوی، «اوراق صکوک: تعریف، انواع و ساختار»، تهران، مدیریت پژوهش و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، اردیبهشت 1386، قابل دسترسی در سایت به نشانی: www.rdis.ir

تفرشی، محمدعلی و سیدحسن وحدتی ‌شبیری، «ماهیت حقوقی، احکام و آثار قرارداد اجاره به شرط تملیک»، نشریه دانشور، 1380، شماره 36.

خان، طریق الله و حبیب احمد، مدیریت ریسک و بررسی عوامل بروز آن در صنعت خدمات مالی اسلامی، ترجمه محمد مهدی موسوی بیوکی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق، چاپ اول، 1387.

سروش، ابوذر و محسن صادقی، «ریسکهای اوراق اجاره (صکوک اجاره) و روشهای پوشش آن»، مجله ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) اقتصاد اسلامی، بهار 1386، شماره 25.

سعیدی، علی و ابوذر سروش، «ابعاد حسابداری و مالیاتی اوراق صکوک اجاره در ایران»، مجله اقتصاد اسلامی، بهار 1388، شماره 33.

سویلم، سامی ابراهیم، پوشش ریسک در مالی اسلامی، ترجمه محمد ‌علیز‌اده‌ ‌اصل‌، محمد مهد‌ی‌ ‌عسگر‌ی‌ و مهد‌ی‌ حاجی‌ رستم‌ لو، تهران، دانشگاه امام صادق، چاپ اول، 1386.

صالح‌آبادی، علی، بازارهای ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) مالی اسلامی (مجموعه مقالات)، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق، چاپ اول، 1385.

صالح‌آبادی، علی، «بررسی اوراق قرضه اسلامی در مالزی از دیدگاه فقه امامیه»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، بهار 1384، شماره 25.

فراهانی فرد، سعید، «صکوک سلف؛ ابزاری مناسب برای تأمین مالی و پوشش ریسک»، مجله اقتصاد اسلامی، بهار 1388، شماره 33.

قحف، منذر، سندات الاجاره و الاعیان الموجره، ریاض، المعهد الاسلامی للبحوث و التدریس اللبنک الاسلامی للتنمیه، الاولی، 1415ق.

کمیسیون اوراق بهادار مالزی، مصوبات شورای مشورتی شرعی کمیسیون اوراق بهادار مالزی، ترجمه مهدی نجفی و سید سعید شمسی نژاد، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق، چاپ اول، 1385.

مبلغی، احمد، «اوراق اجاره»، فصلنامه تخصّصی فقه و حقوق، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پاییز 1383، شماره 2.

موسویان، سید عباس و سعید فراهانی فرد، «اوراق بهادار اجاره (صکوک اجاره)»، مجله اقتصاد اسلامی، زمستان 1385، شماره 24.

موسویان، سید عباس، ابزارهای مالی اسلامی(صکوک)، تهران، سازمان انتشارات، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1386.

موسویان، سید عباس، «صکوک مزارعه و مساقات؛ ابزار مالی مناسب برای توسعه بخش کشاورزی ایران»، مجله اقتصاد اسلامی، تابستان 1386، شماره 26.

میرزایی‌منفرد، غلامعلی، سازوکارهای حل و فصل اختلافات در بازار سرمایه ایران با مطالعه تطبیقی، تهران، شرکت اطلاع‌رسانی بورس، چاپ اول، 1387.

نظرپور، محمدنقی، «اوراق بهادار استصناع ابزاری برای سیاست پولی»، مجله اقتصاد اسلامی، زمستان 1384، شماره 20.

نظرپور، محمدنقی، «عملیات بازار باز از طریق اوراق استصناع: مشکلات و راه حلها»، مجله اقتصاد اسلامی، تابستان 1385، شماره 22.

Adam, Nathif J. & Thomas, Abdul kader, Islamic Bonds: Your Guide to Issuing, Structuring and Investing in Sukuk, London, Euromoney Books, 2005.

Ayub, Muhammad, Securitization, Sukuk and Fund Management Potential to be Realized by Islamic Financial Institutions, Karachi, National Institute of Banking and Finance, 2006.

Cakir, Selim & Raei, Faezeh, Sukuk vs. Eurobonds: Is There a Difference in Value-at-Risk?, International Monetary Fund, October 2007.

Chapra, Umer, The Case Against Riba: Is it Compelling?, Islamic Banking and Finance, Jeddah, Islamic Development Bank, First edition, 2007.

El-Gamal, Mahmoud A., Islamic Finance :Law economics and Practice, New York, Cambridge University Press, 1 st edition, 2006.

Haneef, Rafe, Islamic Fixed Income Securities (Sukuk), Tehran, International Seminar of Islamic Financial Instrument, 2009.

Hm Treasury, FSA, "Consultation on the Legislative Framework for the Regulation of Alternative Finance Investment Bonds (Sukuk)", 2008, available at www.hm-treasury.gov.uk.

Kahf, Monzer & Khan, Tariqullah, "Principle of Islamic Financing: A Survey", Islamic Research and Training Institute (IDB), 1988, available at http://monzer.kahf.com.

Kahf, Monzer, "Innovation and Risk Management in Islamic Finance: Shari'ah Consideration", Paper prepared for the seventh Harvard International Forum on Islamic Finance, 2006, available at http://monzer.kahf.ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) com.

Kahf, Monzer, "Use of Usufruct Bonds in Financing Public Utilities", 1997, available at http://monzer.kahf.com.

Kahf, Monzer, Sukuk: Principles, Structures and Performance, Tehran, Sharif University, Training Course, 2006.

Kahf, Monzer, “The Use of Assets Ijara Bonds for Bridging the Budget Gap”, Islamic Economic Studies, May 1997, Vol. 4, No.2.

Nejatullah Siddiqi, Mohammad, Riba, Bank Interest and the Rationale of its Prohibition, Jeddah, Islamic Development Bank, 2004.

Sukor, Mohd.Edil Abd & Muhamad, Rusna & Gunawa, Alwin Yogaswara, "Malaysian Sukuk" Issues in Accounting Standard", ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) Shariah Journal, vol. 16, No.1, 2008.

Syed Ali, Salman, Islamic Capital Market Products: Developments and Challenges, Jeddah, Islamic Research and Training Institute, 2005.

استقبال بی سابقه از ابزارهای مالی اسلامی در بهار ۱۴۰۱

حجم و تعداد درخواست‌ تامین مالی از طریق انتشار صکوک و همچنین انتشار موفق این اوراق در بهار ۱۴۰۱ نسبت به دوره مشابه در سال‌های اخیر رشد بی سابقه‌ای داشته ‌است. این موضوع حکایت از متنوع‌تر شدن ضمانت این اوراق و افزایش آشنایی شرکت‌ها و فعالان بازار با اوراق مالی اسلامی و همچنین نیاز شرکت‌ها به متنوع‌سازی روش‌های تامین منابع مالی خود دارد.

به گزارش کالاخبر به نقل از سنا، مدیر عامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه اظهار کرد: در سه ماهه نخست سال جاری حجم درخواست تامین‌مالی از طریق صکوک که توسط نهادهای واسط مالی (SPV) و تحت اداره و راهبری شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه منتشر شده‌اند، نسبت ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) به دوره مشابه در سال گذشته ۱۴۹ درصد رشد چشمگیری داشته که در نوع خود بی‌سابقه بوده است.

محمدحسین صدرائی با اشاره به تعداد موافقت‌های اصولی در سه ماه نخست سال تصریح کرد: طی این مدت، تعداد ۱۷ موافقت اصولی انتشار انواع صکوک در مجموع بالغ بر ۱۷۶ هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال توسط سازمان بورس و اوراق بهادار صادر شد که ۱۱ مورد آن مربوط به انتشار اولی‌ها نظیر فولاد غدیر نی‌ریز، پرشیا خودرو و پدیده شیمی جم و غیره است. این شرکت‌ها برای اولین بار نسبت به تامین مالی از طریق انتشار صکوک در بازار سرمایه اقدام کرده‌اند.

این مقام مسئول ادامه داد: سایر موارد، بانیانی هستند که برای چندمین بار از پتانسیل بازار بدهی در تامین مالی خود بهره می‌برند؛ شرکت‌هایی نظیر کرمان موتور، پدیده شیمی قرن و گروه صنعتی انتخاب الکترونیک آرمان از جمله این بانیان به‌شمار می‌روند.

او با مقایسه حجم صکوک منتشره در سه ماهه اول سال‌های ۱۳۹۹ الی ۱۴۰۱ توضیح داد: با توجه به تحولات اخیر در حوزه انتشار صکوک همچون متنوع‌تر شدن بحث ضمانت این اوراق و افزایش آشنایی شرکت‌ها و فعالان بازار با اوراق مالی اسلامی و همچنین نیاز شرکت‌ها به متنوع‌سازی روش‌های تامین منابع مالی خود، رشد بیش از پیش بهره‌گیری از انواع صکوک در بازار سرمایه در مدت یادشده مشاهده می‌شود. به طوری‌که حجم انتشار صکوک طی این دوره نسبت به بهار سال گذشته ۲۹ درصد رشد داشته‌ است.

به گفته مدیر عامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، در بهار سال جاری ۷ مورد انتشار صکوک در مجموع به مبلغ ۵۱ هزار میلیارد ریال در بازار سرمایه صورت پذیرفت که در این میان برخی از شرکت‌ها همانند بهمن موتور و سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کشوری تجربه موفق انتشار این اوراق را پیش از این نیز داشته‌اند.

صدرائی خاطرنشان کرد: این اوراق در قالب عقود مرابحه و اجاره، بر مبنای دارایی‌های متنوعی از جمله سهام، تجهیزات و ماشین آلات خط تولید و مواد اولیه منتشر شده‌اند که نشان‌دهنده انعطاف ابزار صکوک در تامین مالی متقاضیان است.

این مقام مسئول اذعان کرد: طی دوره سه ماهه مذکور در مجموع بالغ بر ۳۹ هزار میلیارد ریال اقساط انواع صکوک توسط شرکت‌های واسط مالی از بانیان اوراق دریافت و از طریق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به حساب دارندگان اوراق واریز شده است.

طراحی و بررسی انواع صکوک استصناع قابل انتشار در بورس اوراق بهادار

جهت نیل به اهداف سند چشم­انداز بیست ساله کشور، بازار سرمایه ایران به­عنوان یک بازار در حال توسعه می­بایست همپای سایر تحولات کشور توسعه و تکامل یافته و قادر به پاسخگویی به نیازهای اساسی جامعه امروزی باشد. به این لحاظ توسعه بازار سرمایه ایران و متنوع کردن ابزارهای موجود در آن الزامی است. بنابراین با توجه به نیاز کشور به جذب سرمایه به­ منظور تأمین مالی طرح­های اقتصادی و زیربنایی و از طرفی کمبود منابع برای سرمایه­­گذاری در این طرح­ها و همچنین کمبود سرمایه­گذاری­­های خارجی به­دلیل اعمال تحریم­های اقتصادی، می­توان از ابزارهای مالی (مصوب شورای عالی بورس و اوراق بهادار) در چارچوب قانون عملیات بانکی بدون ربا بهره جست. یکی از این ابزارها، صکوک استصناع است. این مقاله به روش توصیفی و تحلیل محتوی با استفاده از منابع کتابخانه­ای، با معرفی صکوک استصناع و ضرورت و چگونگی شکل­گیری آن، این صکوک را به­عنوان ابزاری مناسب برای تأمین مالی در بازار سرمایه معرفی می­نماید. در ادامه نیز صکوک استصناع بر مبنای خرید دین، صکوک استصناع بر مبنای اجاره به شرط تملیک و صکوک استصناع رهنی را به­عنوان گزینه­های قابل انتشار در بورس اوراق بهادار پیشنهاد و در آخر نیز ویژگی­های صکوک پیشنهادی را با یکدیگر مقایسه می­نماید.